45. „Uszedł Ulises wymowny, ostrożny
Z wyspy Ogigji[1], z pęt wiecznych bez szkody;
Zdołał przepłynąć Antenor[2][3] nietrwożny
Illiryi morza i Tymawu[4] wody;
Między Charybdą a Scyllą — pobożny
Enej[5] — swe łodzie przegnał bez przygody;
Ci się o więcéj pokuszą wybrani,
Staremu światu nowe niosąc w dani.
46. „W oczach ci wzrosną twierdze, miasta, wały
Pobudowane skinieniem ich dłoni:
Turek waleczny, ów Turek zuchwały
Wnet rozbrojony do stóp im się skłoni:
Królów indyjskich wolnych, w blaskach chwały,
Pod jarzmo swego króla nagną oni:
Aż zawładnąwszy do ostatnich krańców,
Praw dobrodziejstwem obdarzą mieszkańców.
47. „Przed małą garstką, co dziś z takim trudem
Do Indyj zdąża i którą los gnębi,
Zadrży sam Neptun z swym podwładnym ludem,
Morze bez wiatru gniewnie się zakłębi[6];
I nigdy przedtém niewidzianym cudem
Śród ciszy fale zawrą aż do głębi!
O! bohaterów plemię wielkoduszne,
Świat ci ulega, fale drżą posłuszne!
48. Ujrzysz ten skąpy kraj, co zamknął zdroje,
Jak skromiony porty swe otworzy,
By lud Zachodu wiódł w nie statki swoje
Na odpoczynek z dalekiéj podróży.
Brzeg, gdzie knowano zdradę na twe woje,
Przed zwycięscami, w prochu się ukorzy,
Zapłaci haracz, czując, iż o lepsze
Nie pójdzie z Luzy ani ich odeprze.
49. Czerwone morze wiekopomnéj sławy
Zżółknie od trwogi i fale zakłóci:
Ujrzysz, jak silne Ormuzdu dzierżawy
Dwakroć oporne, dwakroć miecz ukróci:
Ujrzysz, bój z Persy[7], gdy wśród wściekłéj wrzawy,
Grad ich strzał przeciw swym strzelcom się zwróci;
By znali, walcząc z ludem tobie drogim,
Iż kto-ć się oprze — sam sobie jest wrogiem.
- ↑ Ogigia — wyspa boginki Kalipso, gdzie Ulises był zatrzymany w niewoli przez rozkochaną w nim boginię.
- ↑ Antenor — syn Ajsyetesa, podług Homera jeden z najmędrszych starców w Troi, który doradzał zgodę z Grekami, za co w późniejszych podaniach nazwany został zdrajcą ojczyzny. Po zburzeniu Troi, przeniósł się z paflagońskiemi Henetami do Italii, gdzie w ziemi Euganów, założył miasto Patavium — dziś Padua. Według innych podań osiadł w Cyrenie, gdzie jego potomkom cześć półboską oddawano.
- ↑
Przypis ten i następny zostały błędnie odwrotnie ponumerowane w objaśnieniach; w opracowaniu zespołu Wikiźródeł błąd ten został skorygowany.
- ↑ Tymawa — rzeka w Istryi — właściwie dolna część rzeki Reka.
- ↑ Eneasz — syn Anchizesa, potomek założyciela Troi Trosa. Po zniszczeniu Troi, mając darowane przez Greków za zdradę ziomków życie, panował nad niedobitkami Trojan. Powroty bohaterów greckich dały z czasem powód do snucia podobnyeh legend i o Eneaszu. Wergiliusz wziął go za bohatera swego poematu.
- ↑ Poeta ma tu na myśli słowa Barrosa, dowodzące wielkiéj przytomności umysłu Gamy. Kiedy bohater wracał do Indyj z tytułem wicekróla, na brzegu Camboye spotkała go cisza morska, a potém nagle morze zakłębiło się w sposób niezwykły. Majtkowie przerazili się wielce, nie umiejąc wytłómaczyć sobie tego wzburzenia, będącego trzęsieniem ziemi podwodném. „Czego się lękacie? — zawołał Gama — czy nie widzicie, że morze drży przed swemi panami?“
- ↑ Według opowiadania Barrosa — w bitwie, którą Albuquerque stoczył pod murami Ormuzu, wiatr powstał tak gwałtowny, ze strzały perskie wstecz przeciw samym Persom się zwracały.
