Do badań porównawczych niezbędne jest ustalenie siły działania, dla której miarodajną jest nie bezwzględna lub względna dawka, lecz wyłącznie tylko odpowiednie stężenie. Żeby uniezależnić stężenie od właściwości chemicznych i składu badanych ciał, mając na względzie, że niezależność taka jest podstawą badań porównawczych, przy ustalaniu roli zmian budowy chemicznej przyjęto zamiast zwykłego oznaczenia dawki, używać oznaczenia stężenia w grammolekułach na litr rozczynnika (wody, powietrza) lub kilogram wagi ciała. Stężenie rozczynu zawierającego jedną grammolekułę na litr przyjmujemy za 1, każdy inny rozczyn będzie miał stężenie n/m, gdzie n jest ilością gramów w litrze rozczynu, (więc stężenia w zwykłym oznaczeniu) a m — ciężar cząsteczkowy.
Dla porównania działania badanej substancji najwłaściwiej jest przyjąć za jednostkę stężenie cząsteczkowe jakiejkolwiek trucizny danego szeregu i podzielić przez tę liczbę odpowiednie stężenie innych trucizn. Im prostszy i mniej zależny od warunków jest obserwowany odczyn, tem pewniejsze będą wyniki takiego porównania. To samo można powiedzieć o znaczeniu składu chemicznego. Najskuteczniejsze jest porównywanie wpływów zmian nieznacznych w budowie molekuły, ponieważ w takich warunkach jesteśmy uprawnieni do oczekiwania, że treść działania pozostanie niezmieniona.
Z pośród olbrzymiej ilości istniejących prób porównania działania poszczególnych trucizn tylko bardzo nieliczne odpowiadają wskazanym wyżej warunkom. Tem niemniej użyteczność wyłuszczonych podstaw z najzupełniejszą wyrazistością wynika z ich zestawienia.
Jako przykład przytoczymy ciekawe wyniki badań Reid-Hunt’a nad jadowitością nitrylów, pochodnych kwasu pruskiego, wywołującego jako objaw zasadniczy porażenie ośrodka oddechowego. Doświadczenia były dokonane na myszach.
Nazwa |
Wzór |
Ciężar mol. |
m/gm
|
Szereg jadowitości=G/L (mol. HCN=I) |
| Kwas pruski | H CN
|
27 | 0,005 | I
|
| Acetonitryl | CH3CN
|
41 | 0,700 | 92,2
|
| Benzonitryl | C6H5CN
|
103 | 0,18 | 9,5
|
| Tolunitryl | C7H7CN
|
117 | 0,032 | 1,47
|
| Nitryl migdałowy | C7H7O. CN
|
133 | 0,023 | 0,93
|
