Strona:PL Linde - Słownik języka polskiego 1855 vol 1.djvu/525

kolwiek czuje, Drugiego w tym nie winuje. Cn. Ad. 770. Kto się w czym czuje, wszystko mniema, by o nim mówiono. Kosz. Lor. 179. Jak się szczęśliwie umiera, gdy człowiek nie czuje się do niczego. Pam. 83, 2, 127. Kto się złym czuje, tego zarzut wzruszy. Kras. Antim. 11. Do czego się nie czuję, do serca nie przyjmuję. Cn. Ad. 194. §. Czuć się, wchodzić w się, brać do serca, in fich geben, erwägen, bedenten. Jałmużna grzechy odkupuje, Czemuż się w tej mierze człek skąpy nie czuje. Prot. Jał. A. 4. My którzyśmy przyjęli jego prawo, mamy się czuć i znać, żeśmy jego poddani. Gil. Kat. 76. Boga za pana znać, jest jemu poddanym być, sługą jego się czuć i na wszelakie rozkazania jego posłusznym być. Wiśn. 357. §. Czuć się, strzedz się, czuć o sobie, na pieczy się mieć, pilnować się, Croat. chuvatisze, auf feiner §uth fep, 2ld)t iwbett, toadłfant feęn. Radzili Iwoniemu Kozacy, aby się czuł, a wiedział, jako daleko ma ufać Hieroniemu. Gwagn. 153. Czujmy się bracia, pan blizko, oto idzie, strzeżmy się, aby nas niegotowemi nie zastał. Sk. Żyw. 2, 19. Czujcie się slarzy, czujcie się i młodzi, Obliczcie stopnie, wiele już ich macie W górne pałace. Groch. W. 411. Sk. Zyw. 421. §. Czuć się biernie ob. Czuć czynn. — CZUCH, u, m. (cf. cuch) węch, wiatr, wonią, (o psach), baś Жіефеп, baś SBtttcru, ber ©erud), bte äöitteruug (eitteś 3agbfytmbeś, cf. bie ©ttd)e, ЩbIg.); Boh. cuch, ćich; Slovac. cuch, citedelnost odoratus; Sorab. 1. cżucżi, cżuchani, (tżucham, wuszledżam sagio); Boss. чутье («1. słuch, 2. czuch, wiatr, wonią). Czuchu dwojako pies używa, który ma doskonalszy wiatrem, który ma słabszy tropem. Ostror. Myśl. 8. (cf. wietrzny, kopytny). Czuch u psa znaczy się nosem i trąbą, bo nosem wiatru nabiera, a trąbą go mózgowi podaje, ib. 7. Śledziłem zwierza w boru, śledził w lesie głuchym, Włóczyłem się cały dzień, jeżdżąc za psim cuchem. Pot. Jow. 59. Czuchu dobrego, nosa dobrego, Sorab. 1. wutżuchaté, wuszlćdniczki.
 Pochodz. czuły, czułość, bezczuły, bezczułość, czujny, czujność, czuwać, doczuwać, naczuwać się; poczuwać się, poczuć, przeczuwać, przeczuć, nadczuwać, czuhać, czyhać, cucić, ocucić, ocykać się, ocknął, ocniewać się.
CZUCHA, CZUHA, y, ż. szuba, czuba, suknia długa futrem podszyta, (cf. czujka, czuhaj), eitt langer ^eljrocf. Czucha na nim z czerwonego adamaszku. Warg. RadzA66. Księża tam wr czuchach Tureckich chodzą, miasto rewerendy. Paszk. Dz. 51. Gdy sobie wspomnisz one dziwne czuhy, one stradiotki, delie, żupany.... Rej. Źw. 57, b.
CZUCHRAĆ, CZOCHRAĆ, CZUCIIRANIEC ob. Czechrać.
CZUCIE ob. Czuć. CZUHA ob. Czucha, Czuhaj.
CZUHAĆ, CZYHAĆ na co intransit, kontyn., czuwać na co, pilnować czego, oko mieć na co baczne, czatować, strzedz na co, worauf lauern, paffen. (Roh. eihati, wycjhati, (cijhar ptasznik); Vind. nazhakuvati, safeduwati). Wszyscy na krew strzegają, mąż na śmierć brata swego czuha. 1 Leop. Mich. 7, 8. Na baranka niewinnego czuhają, jakoby się krwią jego popoić. Bzow. Roi. 66. Szatan ustawicznie na dobre czuha. ib. 110. Czuhała i załawiała nań, i chciała go zabić. 1 Leop. Marc. 6, 20. Czyha a czeka na rozdrapanie tw’oje. Rej. Post. m m m. 5. Czyhają na upad mój. Ryb. Ps. 4. On na mię czuha, aż po dziś dzień. 3 Leop. 1 Reg. 22, 8. (czwała na mnie. 1 Leop.). Przez nienasycone łakomstwo czyhał na dobra klasztorne. Birk. Dom. 133. Złodziej, który na cudze mieszki czuha albo godzi. Mącz. Ząbk. Mł. 42. Stać komu o gardło, też czuhać na kogo, niektórzy mówią. Mącz. Pod wojsko się podmykał, czyhając na to, jakoby mógł kiedy na nieopatrznych uderzyć. Papr. Ryc. 174. Na zdrowie jego czyhać miano. P. Kochan. Jer. 524. Czekał czasu, czyhał na pogodę. Gorn. Sen. 460.
*CZUHAJ, aju, m. CZUJA, *SZUJA, i, ż. CZUJKA, i, ż. zdrobn., czuba, czucha, płaszcz z rękawami Tatarski, Ruski, ein ïatarifdier ober 3îeujàifd)er 3îocfcIor. Kontusze, żuki i czuhaje, wschodowe ubiory. Tward. Wł. 201. Dla niego krawcy szyją telety, krają złotogłowy, a z nich zaś kontusze, czuhaje, hazuki. Opal. Sat. 115. Chmielnicki ochotników poubierawszy w ordyńskie czuhaje, żeby straszniejsi byli Tward. W. D. 30. Czuhaj wdziawszy Ruski. ib. 77. W szubach i szujach chodzą. W. Post. W. 2, 103. (cf. szuja, nikczemnik).
CZUJE ob. Czuć. CZUKULATA ob. Ciokolata CZUŁAĆ ob. Ciułać. CZULE ob. Czuły CZUŁKO ob. Czółko.
CZUJKA, i, i. płaszcz z rękawami, ein SOïautelor, SDîantelro ob. Czuhaj, Czuja, Czucha.
CZUJLIWY, a, e, CZUJLlWIE adv., dotkliwy, snadny do obrażenia, entpftnbfam, jart. Błona w oku winogronowa bardzo jest czujliwa. Krup. 2, 314. CZUJNOŚĆ, ści, i. niespanie, czucie, baś 2Bad)eit, bie 2Ba$fatnfett, ©d)lafïoftg= feit; Boh. bedliwost; Sorab. 1. wachownoscż; Vind. budnost; Ross. бодренность, бдѣніе, бдителыюсть; Eccl. бодрость. Postami, czujnościami i modlitwami się trapił. VF. Post. W. 32. Częścią klęcząc, częścią stojąc, trwał na czujnościach. Wys. Loj. 10. Czujnościami i rozmaiłem udręczeniem martwić się. Karnk. Kat. 349. §. Baczność, pieczołowitość, pilnowanie, bte 26ad)famfeit, bte 3ld)t, ОЬафІ, Slufmerïfamîett. Zona dobra staraniem, czujnością i przemysłem przyniesie lepszy posąg, choć uboga, niż owa modna bogata. Kras. Pod. 2, 146. Od starej surowości i czujności rycerskiej odstąpili. Sk. Dz. 522. Obrócił całą myśl swoję do wojny i rycerskiej czujności. Stryjk. 125. Oppos. Nieczujność, ospałość, gnuśność. W. Post. W. 2, 356. bie 6d)lafrig!eit, Unaditfamfeit, £rag< fyeit. §. Czujność, czucie, uczucie, władza czucia, baś (Smpftttben, bte (Sntpftnbung, bie ßmpfinbfamfeit. Bieluń czujność członków i krew zastanawia, i boleści ztłuczenia uśmierza. Sien. 80. Nie było ani głosu, ani czujności, ani zmysłu dziecięcia. 1 Leop. 4 Reg. 4, 31. Pełne szaleństwa czujności mają. 1 Leop. Sap. 14-, 23. Lłoss. чуткость bystrość słuchu, wdhi, cuchu; Slovac. citedelnost odoratus. CZUJNY, a, e, CZUJNIE, CZUJNO adv., nieśpiący, niespany, шафепЬ, Шаф, munter; Boh. bedliwÿ, ostrażity; Slovac. bedlitedlni; Vind. buden, sbujen; Croat. zkozen; Sorab. 1. waebowné, wachwaté; Ross. бдѣнный, бдителыіый, недреманный, несонливый, бодренный, бодростный, бодрый. Nie wszyscy zaraz czujcie, śpij każdy na swym miejscu, a czasem bądźcie czujni. 1 Leop. 4 Ezdr. 11, 8. Czujne smutki nędzne wycieńczały ciało.