Strona:PL Limanowski Bolesław - Rozwój polskiej myśli socjalistycznej.pdf/23

zaborczości, łupiestwa i despotyzmu, jakiemi były carat rosyjski i cezaryzm pruski; zniesienie w zasadzie poddaństwa narodów, połączone z powstaniem nowych narodowych państw z przodującą im Polską niepodległą; zwycięstwo demokratyzmu republikańskiego nad monarchizmem warstwy uprzywilejowanej; utworzenie Ligi narodów wraz z trybunałem rozjemczym, zapoczątkującym praworządność międzynarodową. Stanowi to olbrzymi krok ewolucyjny ku nowemu ustrojowi życia społeczeństw, bardziej zgodnemu z hasłami Wielkiej Rewolucji.
 Skutkiem tej wojny światowej największa zmiana polityczna w Europie odbyła się na gruzach monarchij, które rozebrały były Polskę. Możnaby nawet powiedzieć, że jedynie narody słowiańskie odniosły z tej strasznej wojny istotne korzyści. Z gruzów trzech zwalonych mocarstw: moskiewskiego, pruskiego i austrjackiego, dźwignęła się, po przeszło stuletnich swych walkach o niepodległość, Rzeczpospolita Polska, a jej obszar państwowy dosiągł rozmiarów, jakie miała za swych lepszych czasów. Wyzwoliły się Czechy z długiej kilkuwiekowej niewoli i wraz ze Słowacją utworzyły państwo niepodległe. Dawna Serbja przeistoczyła się w Jugosłowację, włączając w swą całość państwową i nowo wyzwolone narody: serbsko-chorwacki i sławoński. Jeżeli do tych państw słowiańskich dołączymy i Bułgarję, która wyzwoliła się już była w 1878 r. z pod panowania tureckiego, a następnie wzmocniła się i rozszerzyła swe posiadłości, to porownywując stanowisko polityczne narodów słowiańskich do tego, jakie zajmowały one w pamiętnej wiośnie narodów 1848 r., to przyznać musimy, że odbył się w rozwoju ich życia politycznego olbrzymi postęp. Rozsypanie się w gruzy ogromnego caratu rosyjskiego nie stanowi klęski dla ogółu Słowiańszczyzny, albowiem już słynny minister rosyjski, Witte, trafnie zauważał w swych Pamiętnikach, że w znaczeniu narodowem nie było państwa rosyjskiego, lecz istniało Imperjum rosyjskie, które oprócz Słowian, pożarło całe mnóstwo obcych plemion i zabrało ich ziemie“.
 Czy ludność słowiańska, przeważająca w Europie i liczbą i obszarem zajmowanej ziemi, w pracy dziejowej nad wyrobieniem doskonalszych form życia wspólnego ludzi z sobą