Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/717

696

J. I. KRASZEWSKI.

z temi samemi kadrami, ale znaczną liczbę ludzi rozpuści. Ostatnia decyzya, jeszcze będąca tylko pogłoską, wobec wypadków europejskich i sprawy włoskiéj zdaje się mało prawdopodobną, ale Francya, znacznie zmniejszając swe siły, jest w stanie w nadzwyczaj krótkim przeciągu czasu powołać je i uzupełnić w razie potrzeby. Rozpuszczenie żołnierza uspokoi sąsiadów, da odetchnąć Belgii, Szwajcaryi i Niemcom, a nie osłabi wcale cesarstwa.
 Memoryał Fould’a, cechy jego przemawiające za zwrotem ku systemowi konstytucyjnemu, odpowiedzialnością ministrów, zwiększeniem prerogatywy izb, najlepiéj dowodzi tego, cośmy już powiedzieli wyżéj, iż nową siłą przychodzącą w pomoc instytucyom szerszym i rozleglejszym i na pewnych zasadach opartym — są dziś finanse każdego państwa. Cesarz Napoleon niechętnie ograniczał swą władzę, któréj zachowanie widział potrzebą chwili, ustąpił jednak przed tą siłą, któréj ani ująć ani skrępować nie było mu podobna. Czyni to zaszczyt umysłowi widzącemu jasno, że są konieczności położeń, którym się oprzéć niepodobna, gdzie walka przedłużona wycieńcza, a trwanie przy swojem podkopuje i obala. Wogóle cesarz Napoleon ma wielką i szlachetną odwagę wyższych i silnych umysłów, nie lękającą się ustępstw, które im za słabość poczytywane być nie mogą, a są sprawą dobrego i zdrowego pojęcia potrzeb czasu. Nie obstaje on przy formie nieruchoméj, jednéj i za jedyną uważanéj, wié, że zmiany w stanie umysłów w moralném usposobieniu, muszą spowodowywać odpowiednie w prawach i formach zarządu, nie czeka, aby mu siła rzeczy gwałt zadała — otwiera jéj wrota, gdy widzi, że wnijść powinna. Sposób, w jaki się zapatruje na naturę władzy stawi go na wysokości wieku i godzi nas z polityką tą, słuchającą tętn, jakie biją w narodzie — aby do nich swój ruch zastosować. Słabszy i bojaźliwszy cesarz Napoleon byłby się wahał pewnie z odjęciem sobie pozoru siły dla powiększenia jéj rzeczywiście; pewien siebie, nie lęka się ustąpić i dopuszcza krytykę przeszłości, aby dać rękojmię tego, co ją ma ulepszyć i rozwijać. Stopniami tak nowa forma rządu Francyi zmienia się, zastosowuje, urabia, a list dzisiejszy do Fould’a nie kładzie granic ulepszeniom, jakim jeszcze uledz może. Że ten sposób postępowania cesarza jest dziwnie trafnie wybranym dla dzisiejszéj Francyi, zaprzeczyć nie podobna. Zamłoda i zagorąca jeszcze niedawno, bo system parlamentarny cierpliwie sobie wyrobiła, przychodzi ona do niego inicyowana przez władzę, po szczeblach, wstrzymywana, aby nie zaszła daleko, karmiona w miarę pragnień rzeczywistych.
 Zaciągnienie nowéj pożyczki po skonsolidowaniu dawnych, zmniejszenie wydatków wojennych, zwolnienie ograniczeń dla dziennikarstwa, reorganizacya ministerstwa stanu, są następstwami prze-