Strona:PL Kapitał Karola Marksa w streszczeniu.djvu/9

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.
—   7   —

Punktem wyjścia kapitału jest produkcja towarowa. Produkcja towarowa, obieg towarowy i rozwinięty obieg towarowy, handel, — oto przesłanki historyczne jego pojawienia się. Dzieje żywota kapitału nowożytnego datują od powstania nowoczesnego handlu światowego i rynku światowego w szesnastem stuleciu. Złudzenie ekonomistów wulgarnych, że istniała kiedyś jakaś pracowita elita, która nagromadziła kapitał, oraz masa rozpróżniaczonych leniwców, którzy wreszcie nie mieli do sprzedania nic więcej oprócz własnej skóry, jest głupiem i płytkiem dzieciństwem: takiem samem głupiem dzieciństwem, jak półmrok, w jakim historycy burżuazyjni pogrążają zanik ustroju feodalnego, przedstawiając to jako wyzwolenie robotnika lecz zarazem milcząc o przekształceniu się feodalnego systemu produkcji w system produkcji kapitalistycznej. W tym samym czasie, gdy robotnicy przestali być uważani za bezpośrednie narzędzia wytwarzania, jak niewolnicy lub chłopi pańszczyźniani, zarazem i te środki wytwarzania przestały do nich należeć, jak należały do prowadzących własne gospodarstwo włościan i rzemieślników. Szeregiem gwałtownych, okrutnych i ohydnych środków, które Marks obszernie opisuje w rozdziale, dotyczącym akumulacji pierwotnej na przykładzie historji angielskiej, wywłaszczono szerokie masy ludności z ziemi, środków do życia i narzędzi do pracy. W taki to sposób powstali wolni robotnicy, potrzebni kapitalistycznemu systemowi produkcji. Kapitał przyszedł na świat, pokryty od stóp do głów krwią i błotem, sączącemi się z niego wszystkiemi poram. Skoro zaś raz stanął na własnych nogach, to nietylko potrafił utrwalić przepaść, dzielącą robotnika od własności środków, pozwalających na produkcyjne zastosowanie pracy, lecz nawet zaczął przepaść tę odtwarzać w coraz to większej skali.
Praca najemna tem się różni od dawniejszych form pracy nieopłaconej, że ruch kapitału nie zna granic, a jego żarłoczna chciwość na pracę dodatkową jest nienasycona. W ustrojach społeczno — gospodarczych, gdzie wartość użytkowa produktów przeważa nad ich wartością zamienną, granice pracy dodatkowej są określone wyższym lub szerszym zakresem potrzeb, lecz z samej istoty wytwarzania nie wynika bezgraniczna potrzeba tej pracy dodatkowej. Inaczej zato dzieje się tam, gdzie przeważa wartość zamienna. Jako wytwórca cudzej pracowitości, jako środek wyciskania pracy dodatkowej, jako wyzyskiwacz siły roboczej, kapitał przewyższa pod względem energji, niepohamowania i skuteczności wszystkie poprzednie systemy wytwarzania, oparte na bezpośredniej pracy przymusowej. Ważny jest dla niego nie sam proces pracy, wytwarzanie wartości użytkowych, lecz proces powiększania wartości, wytwarzanie wartości zamiennych, z których można osiągnąć wyższą sumę wartości, niż ta z jaką się rozpoczęło. Głód nadwartości nie zna uczucia sytości. Wytwarzanie wartości zamiennych nie zna granic, jakie wytwarzaniu wartości użytkowych zakreśla zaspokojenie potrzeb.