Strona:PL Jebb - Historya literatury greckiej.djvu/126

des. — Upadek wymowy rozpoczyna się od Demetriusza z Falerny (kwitnął około 318).

Filozofia. — Platon (429–347). — Arystoteles (384–322). — Sokratycy mniejsi: megarycy, cynicy, cyrenaicy. Początek trzeciego stulecia prz. Chr.: Epikurejczycy i stoicy.

 1. Rozwój prozy attyckiej ujawnia się najjaskrawiej w historyi attyckiej wymowy. Cała grecka poezya i proza z doby klasycznej przeznaczona była do wygłaszania w tym samym stopniu co i do czytania.
 Ucho Greka przyzwyczajone było szukać rytmu i wykończenia zarówno w prozie, jak i w poezyi. Wymowa uprawiana była, jako sztuka piękna. Niezbędną była dla obywatela, który chciał zaznaczyć zdanie swoje w zgromadzeniu publicznem, lub obronić się przed sądem. Słuchacze greccy krytykowali styl mowy, jak my krytykujemy styl książki. Wymowa więc miała bezpośredni i żywotny wpływ na prozę attycką w ogólności.
 2. Dwa czynniki złożyły się na wyrobienie prozy najdawniejszej. Jednym z nich był wpływ sofistów, nauczycieli, którzy przygotowywali młodzież do zawodu politycznego, ucząc ich stylu i argumentacyi, a wytworzyli powierzchowną logikę i gramatykę. Wyraz sofista („nauczyciel mądrości”) używany był w znaczeniu bardzo ogólnem, tak, jak się mówi dziś naprzykład „literat.” Możnaby było stosować go do takich ludzi, jak Plato, nie nadając mu złego znaczenia. Izokrates przyjął to imię, chociaż wyróżniał siebie od „sofistów tłumu.” Jako nauczyciele wszakże sofiści byli źle widziani, po części przez ludzi starej szkoły, którzy obawiali się ich subtelności, po części przez filozofów, gardzących ich płytkością. Protagoras i Prodikos byli najwybitniejszymi z sofistów. Drugim czynnikiem był wpływ retoryki sycylijskiej.