Strona:PL Jebb - Historya literatury greckiej.djvu/120

Na wiosnę r. 401, za radą przyjaciela swego Proksenesa, udał się do Sard w Małej Azyi i przyłączył się do wyprawy 10,000 najemników greckich, których niał prowadzić do Persyi Cyrus, młody książę, w celu zdobycia korony na starszym bracie swoim Artakserksesie II.
 15. Ksenofont opowiedział historyę tej wyprawy w jednej z najbardziej uroczych książek p. t. „Anabazis,” t. j. wyprawa w głąb lądu. Tytuł ten dotyczy właściwie pierwszej części opisującej wyprawę aż do bitwy u Kunaksy w 50 milach ang. od Babilonu, gdzie Cyrus został zabity (wrzesień, r. 401). Pozostała znacznie większa część dzieła mogłaby być raczej zatytułowana „Katabazis.” to jest odwrót do morza. Wkrótce po śmierci Cyrusa satrapa perski Tissafernes porwał zdradziecko pięciu dowódców greckich. Grecy znaleźli się w okropnem niebezpieczeństwie. Nocy tej śnił Ksenofont, będący prostym ochotnikiem w wojsku, że piorun spalił dom ojca jego. Co miał wróżyć sen ów? Czy że król perski, którego we śnie przedstawia król nieba, ma ich zniszczyć? Czyli też, że w tej ponurej godzinie wielkie światło zstąpi do nich z nieba? Ksenofont zerwał się z łoża, rozbudził pozostałych dowódców i na radzie nocnej wymową swoją dodał im odwagi do przedsięwzięcia środków bezpieczeństwa ogólnego.
 16. Nazajutrz, utworzywszy czworobok z wozami w środku, rozpoczęli odwrót. Posuwając się wzdłuż brzegów Tygru, przybyli do kraju Kurdów, którzy, podobnie jak współcześni Kurdowie, rzucali na nich kamienie ze szczytów gór, otaczających wąwozy; następnie przeszli Armenię i Gruzye. Wreszcie pewnego dnia, po pięciu miesiącach, w lutym roku 400, Ksenofont, który był w tylnej straży, usłyszał głośne wykrzykniki wśród ludzi, znaj-