Strona:PL Jebb - Historya literatury greckiej.djvu/118

księgi; nie można wszakże wątpić, że jest to niedokończone dzieło Tucydidesa.
 11. Herodot był założycielem historyi literackiej; Tucydides był pierwszym filozofem dziejów. Nietylko usiłuje dać dokładną, zwięzłą opowieść wypadków, lecz także wykazać przyczyny, z których one wynikły, wysnuć z nich lekcye polityczne i moralne. Nie zadowalnia się więc powiedzeniem, że wojna peloponezka powstała wskutek sporu pomiędzy Atenami a Koryntem o Epidamnos i Potideę. Po za temi bezpośredniemi przyczynami szuka głębszych a istotniejszych: obawy, którą, panowanie Aten budziło w całej Grecyi, oraz pobudki ze strony Sparty, występującej jako szermierz wolności greckiej przeciw samowładztwu Aten. Skreśliwszy w kilku śmiałych rysach obraz walki pomiędzy możnowładzcami a demokratami w Korcyrze, zaczyna badać stan moralności politycznej, z której walka ta wynikła. Beznamiętny, trzeźwy ton panuje wszędzie. Rzadko udziela osobistej pochwały lub nagany. „Nieobecność powieści w historyi mojej — powiada on — może zniechęci do niej ogół. Wystarczy wszakże, jeśli okaże się użyteczną dla tych, którzy szukają dokładnej wiedzy przeszłości, jako klucza do przyszłości, która, według wszelkiego prawdopodobieństwa ludzkiego, będzie powtórzeniem przeszłości lub przynajmniej do niej podobną. Nie jest ona napisana na potrzeby jednej chwili, lecz na wszystkie czasy.”
 12. Taką też jest ona. Tucydidesa nazywano słusznie historykiem ludzkości, nauczycielem abstrakcyjnej mądrości politycznej. Literacki charakter dzieła jego jest także zdumiewający. Wiele myśli znajduje wyraz swój w mowach, włożonych w usta osobistości historycznych. Niektóre z nich przedstawiają treść istotnie wypowiedzianych mów;