Strona:PL Jasnowidze i wróżbici.pdf/19

łania w czytelniku wrażenia. Każdy prawdziwy utwór dąży do wywołania pewnego rodzaju wrażenia lub afektu; poeta więc musi umieć kombinować wszystkie środki, które prowadzą do wywołania tego skutku, i to w ten sposób, ażeby działanie było możliwie najsilniejsze. Ponieważ jednak taki stan psychiczny, takie napięcie jest już w swojej istocie przemijające, więc poemat nie powinien wychodzić poza pewną oznaczoną długość, bo po pewnym czasie następuje koniecznie fizyczne znużenie. Epika jest dla Poego artystycznem zboczeniem; wrażenie, jakie wywołuje n. p. „Raj utracony”, nie jest wielkiem, jednorodnem wrażeniem, lecz szeregiem wrażeń, przerywanych pauzami; wrażenie to wywołuje nie dzieło jako jedność, lecz zbiór wielu mniejszych dobrych poematów. Dlatego czysta liryka i nowela stoją wedle Poego najwyżej.
 Bez wszelkiego komentarza zrozumiemy literackie sympatye i antypatye Poego, jeżeli postawimy je obok jego ideału sztuki. Z poetów ojczystych (angielskich) najbardziej lubi Shelley’a i Keats'a, — Keats’a najbardziej artystycznego z pośród młodych, którego poezya utkana jest jedynie wyobraźnią, i dla którego wszelkie wrażenia i nastroje przyoblekają się w zmysłową formę, Shelley’a, cor cordium, którego serce było jakby sercem wszechświata, fantazya fantazyą przyrody, poezya muzyką sfer. Tennyson doczekał się zaledwo mention honorable, bo był najmniej „ziemskim”, a „szkoła jezior” nieustanne musiała znosić zaczepki z powodu dydaktycznego i moralizującego balastu, który obciążał jej poezye. Dla starej szkoły klasycznej niewiele ma słów — Johnson musi poprzestać na epitecie: „nieokrzesany olbrzym” albo „słoń”, u Shakespeare’a zaś podziwia Poe najbardziej dramaty romantyczne, jak „Sen nocy letniej”. Starych bardów i trubadurów stawia o całe niebo wyżej ponad wszelką możliwą poezyę epiczną, a Tomasz Moore, który nawet śpiewa swoje pieśni, jest dla niego ideałem poe-