Strona:PL J Bartoszewicz Historja literatury polskiej.djvu/475

potrzeba, a Rudawski ich nie miał. Zniechęcony tedy do ojczyzny, wyniósł się do Austrji i został tam kanonikiem ołomunieckim oraz rajcą cesarza Leopolda. Bo trzeba wiedzieć, że był to zabity austryak i nawet przez dziwną jakąś oryginalność, mocno się zaplątał w téj miłości, jak niegdyś Paprocki. U niego dom rakuski był święty, cesarz był prawie Bogiem. Rudawski z tego powodu zdradzał ojczyznę. Wierzył np. w to, że niemcy, a mianowicie cesarz, mają prawo jakieś na Prussy i wierzył, że to prawo świętsze jest daleko od praw niby mniemanych Polski na te ziemie. Dlatego kiedy np. szwedzi zdobywali w roku 1655 Elbląg, obecny tam Rudawski upominał mieszczan, żeby się nie poddawali, bo nietylko, że są winni wierność królowi polskiemu, ale nawet uznawać mają nad sobą zwierzchnicze prawo cesarza. I nieraz ubolewa w historji swej, wystawiając piękności ziem pruskich, że cesarz w rękach polskich zostawia te kraje: szczególne to było zaślepienie! Rudawski nie mógł tedy być miły w swoim czasie szlachcie i nie jest do dziś dnia sympatyczny narodowi, zwłaszcza gdy rozwijał i teorje polityczne; zbawienie narodu w tem właśnie widział, żeby Polskę przykroić, zreformować na sposób austrjacki. Pisał dzieje Jana Kazimierza, ale nie doprowadził ich do końca, bo dosięgnął opowiadanie swoje tylko do pokoju oliwskiego, to jest do roku 1660, w którym polacy ostatecznie stracili Inflanty. Dzieło pisane bez głębszego poglądu, ale ważne jako materjał spółczesny. Pod koniec już się widać autor zmęczył i dlatego zapełniał dzieło swoje stosami akt dyplomatycznych, odnoszących się do pokoju oliwskiego. Historja ta długo leżała w rękopiśmie, wydał ją dopiero w oryginale w roku 1755 Mizler a Koloff w Warszawie, a Włodzimierz Spasowicz po polsku w Petersburgu w 1855 roku. Niewiadomo dotąd gdzie i kiedy umarł Rudawski.
 156. Albrycht Stanisław Radziwiłł, wielki pan litewski, jeden z założycieli ordynacji nieswiezkiej, ulubieniec aż trzech królów Zygmunta III i jego synów. Narodzony 1 lipca 1593 roku, umarł w Gdańsku dnia 12 listopada 1656 roku. Podkanclerzy naprzód od roku 1618, potem aż do śmierci kanclerz wielki litewski. Człowiek najpoczciwszy, najzacniejszy, do rany go przyłożyć można było, gorliwy, czynny, kochał ojczyznę, ale przytem niezmiernie i dom radziwiłłowski. Wiek to był, wśród którego ujrzał się nasz kanclerz, bardzo pobożny, ależ trudno sobie wystawić nawet w tym wieku, żeby kto mógł być lepszym i świętobliwszym katolikiem od Ra-