Strona:PL Istrati - Żagiew i zgliszcza.djvu/420

mógłby być zrealizowany jedynie z pomocą przymusowych pożyczek, niskich płac, wysokich cen sprzedaży — i to z pomocą kapitału zagranicznego. Wymagałby on dużego poświęcenia i samozaparcia ze strony dzisiejszej generacji, w imię nieznacznej poprawy materjalnej dla generacyj przyszłych, oraz problematycznych widoków rozwoju socjalizmu. W rezultacie przemysł rozwinął by się silnie, a rolnictwo zaopatrzyłoby się w lepsze narzędzia i maszyny.
 Ale czemże taki reżim ekonomiczny różni się od kapitalizmu?
 Oto tem, że zniknęli kapitaliści pod postacią bankierów i wielkich przemysłowców, — a na ich miejsce przyszli zamożni włościanie w ilości dość ograniczonej, lichwiarze wiejscy, drobni kupcy, narażeni na prześladowania i bardzo skromni przemysłowcy, obarczeni podatkami. Proletarjat produkuje towary i pobiera wynagrodzenie za swą pracę, zupełnie jak w państwach o ustroju kapitalistycznym, tylko że zamiast burżuazji, wszystkie zyski z tego płynące zabiera bezpośrednio państwo. Lenin określał to jako „kapitalizm państwowy“, wyrażenie, zwalczane gorąco przez samych komunistów.
 Co jednak jest rzeczą niewątpliwą, to przejściowy tylko charakter obecnych rządów, które wreszcie doprowadzić muszą albo do ostatecznego ugruntowania socjalizmu, albo do powrotu kapitalizmu. W rozumieniu socjalistów, państwo może być tylko o tyle narzędziem przeobrażeń ekonomicznych i społecznych, o ile identyfikuje się ono z temi klasami, którym na przeprowadzeniu po-