Strona:PL Henryk Samsonowicz - Rzemiosło wiejskie w Polsce.djvu/26

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

skiem pragnę tylko zastanowić się, jaki wpływ miało ono na rzemieślniczą produkcję wiejską.
 W związku z rozwojem produkcji społeczny podział pracy rozwinął się do tego stopnia, że od drugiej połowy XIII wieku możemy już mówić o miastach nie tylko jako o ośrodkach produkcji i handlu, ale wykazujących następnie takie elementy nadbudowy, jak prawo miejskie oraz instytucje z nim związane, a także zabudowę nadającą zewnętrzną formę społeczno-gospodarczej treści miasta. W większości przypadków miasta były lokowane na miejscach istniejących już ośrodków produkcji rzemieślniczej[1]. Od chwili kolonizacji można też już mówić o ścisłym znaczeniu tego słowa o rzemiośle wiejskim.

 Podstawowym zagadnieniem produkcji rzemieślników wiejskich zajmę się niżej, tu tylko zaznaczę, że wszelkie rzemiosła produkujące wyroby, które wymagały dużych umiejętności technicznych (tarcze, pancerze itp.), nieomal zupełnie znikły na wsi, wyparte przez konkurencję produkcji miejskiej, która zaczęła zaopatrywać dwory feudalne. Różnica ilościowa uderza i w przypadku rzemiosł użytkowych czy konsumpcyjnych; na wsi spotyka się najwyżej 1 — 2 rzemieślników z jednego zawodu. Istnienie paru rzemieślników we wsi kolonizacyjnej występuje w źródłach przede wszystkim w związku z uposażeniem sołtysa — zasadźcy. Na całym obszarze objętym kolonizacją w większości wypadków rzemieślnicy wiejscy zależni byli od sołtysa; występuje to zarówno na terenie Wielkopolski, Małopolski, jak i Rusi Czerwonej. Głównym źródłem do tego zagadnienia są dokumenty lokacyjne — kontrakty[2], w których przeważnie (liczby podam niżej) sołtys dostaje mansos liberos,… hortos, tabernas liberas, cameras pannorum, sutorum, panum, fabrorum, macellas carnium, molendina cum piscinis…, oczywiście nie zawsze w tej samej liczbie i w tym samym składzie[3]. S. Sochaniewicz[4] wskazał na dwie mutacje typów kontraktów kolonizacyjnych dotyczących tych rzemieślników wiejskich, którzy podlegali sołtysowi: albo

  1. ↑ J. Rutkowski, Historia gospodarcza Polski, t. I, str. 37.
  2. ↑ Stosuję tu podział przyjęty przez J. Masłowskiego, Kolonizacja wiejska na prawie niemieckim w woj. sieradzkim, łęczyckim, na Kujawach i w ziemi dobrzyńskiej do r. 1370, „Rocz. Hist.” XIII 1937, str. 1, gdzie dokumenty lokacyjne są podzielone na egzempcyjne, kontrakty i in.
  3. ↑ Przykłady można mnożyć; mogę tu podać np.: Kod. Dypl. Maz., nr 278, 303, 312, 316, 364, 629, 632, 633, 961, 999, 1003, 1055; Kod. Dypl. Wkp., nr 1299, 1306, 1358, 1361, 1384, itp. Równie wiele w kodeksach: Tyniecki, Katedry Krak., Cod. Dipl. Sil. Bardzo cennym źródłem są wydane przez B. Ulanowskiego Visitationes bonorum archiepiscopatus… Gnesn. saec. XVI, gdzie jednak występują liczne powoływania się na kontakty lokacyjne z okresu kolonizacji. Świadczy to m.in. o tym, że dobra kościelne przechodziły taki sam proces, jak ziemie feudałów świeckich.
  4. ↑ Wójtostwa i sołtystwa, pod względem prawnym i ekonomicznym w ziemi lwowskiej, Lwów 1921, str. 334 i nast.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:PL_Henryk_Samsonowicz_-_Rzemiosło_wiejskie_w_Polsce.djvu/26&oldid=3506129”