które można po krytycznej ocenie odpowiednio wykorzystać. Kontynuatorem ich, może najwybitniejszym na tym polu, był I. Baranowski[1], którego praca, wydana pośmiertnie, ma spotęgowane wszystkie zalety i wady prac jego poprzedników. Z późniejszych opracowań polskich trzeba wspomnieć o szeregu monografii opracowujących rozmaite problemy i wspominających, czy nawet rozpatrujących zagadnienie rzemiosła wiejskiego niejako pobocznie. Do tych należą przede wszystkim prace K. Tymienieckiego[2], szczególnie jeśli chodzi o Mazowsze, a następnie uczonych, takich jak T. Tyc[3], J. Masłowski[4], P. Dąbkowski[5] i in. Trudno się dziwić, że problem rzemiosła wiejskiego potraktowany tu był raczej marginesowo i tylko jako uzupełnienie innych kwestii — pierwszoplanowych. Nie można więc o rzemiośle wiejskim pisać jako o zagadnieniu opracowanym kiedykolwiek w całości. Piszę „w całości”, gdyż koniecznie trzeba tu poświęcić parę słów J. Rutkowskiemu[6], który w dziedzinie historii rzemiosła dworskiego dokonał więcej niż wszyscy jego poprzednicy. Dał on syntezę dziejów rzemiosła dworskiego na bardzo wysokim poziomie naukowym. Zarówno niewątpliwe błędy metodologiczne, jak u wypływający poniekąd z nich zakres zainteresowań sprawiły, że w syntezie tej zabrakło elementów tak istotnych, jak na przykład technika produkcji, ustawienie rzemiosła dworskiego w społeczeństwie feudalnym itp. Podkreślam jednak wyjątkową zupełnie rolę pracy Rutkowskiego w naszej międzywojennej historiografii. Tu zresztą należy zrobić pewien zrzut, a mianowicie że autor zbyt pochopnie używa liczb dotyczących wieku XVI[7]. To samo zresztą dotyczy przed nim A. Pawińskiego[8], a po nim E. Kozłowskiego[9]; prace ich omawiające między innymi stan ilościowy ludności rzemieślniczej wiejskiej oparte są często na bardzo wątpliwym materiale (por. uwagi powyższe o księgach poborowych). Liczby te trzeba przyjmować ostrożnie, pamiętając, że statycznie w istocie nie wyrażają one nic lub prawie nic.
- ↑ Przemysł polski w XVI w., Warszawa 1919.
- ↑ Procesy twórcze formowania się społeczeństwa polskiego w wiekach średnich, Warszawa 1921.
- ↑ Początki kolonizacji wiejskiej na prawie niemieckim w Wielkopolsce, Poznań 1924.
- ↑ Kolonizacja wiejska na prawie niemieckim w województwie sieradzkim, łęczyckim, na Kujawach i w ziemi dobrzyńskiej do r. 1370, „Rocz. Hist.” 1937.
- ↑ Stosunki gospodarcze w ziemi halickiej w XV w., Lwów 1927.
- ↑ Badania nad podziałem dochodów w Polsce w czasach nowożytnych, t. I, Kraków 1938.
- ↑ Statystyka zawodowa ludności wiejskiej w Polsce w drugiej poł. XVI w., Kraków 1918.
- ↑ Źródła dziejowe, Warszawa 1876.
- ↑ Uwarstwienie ludności wiejskiej w Wielkopolsce w drugiej poł. XVI w., Poznań 1928.
