wiele światła jednocześnie na całokształt dziejów gospodarczych Polski w okresie późnego feudalizmu[1].
Nieco odrębną sprawę stanowi zagadnienie roli rzemiosła polskiego w postępie ściśle technicznym. Problem ten jest niemal zupełnie dotychczas zaniedbany i niewiele wiemy zarówno o sposobie produkcji w poszczególnych rzemiosłach, jak i o zmianach zachodzących w tej dziedzinie. W znacznej mierze wynika to z braku źródeł bezpośrednio dotyczących tego zagadnienia. Niemniej jednak od historii techniki produkcji zachowało się jeszcze sporo materiału, szczególnie w dokładnych lustracjach uprzemysłowionych folwarków. Również cenną pomocą w tych badaniach mogą się stać materiały etnograficzne zawierające wiele przeżytków przeszłości, i to stosunkowo bardzo odległej. Tak więc na materiale wiejskim można będzie rozpatrzyć postęp społeczny w dziedzinie sposobu produkcji, problem udoskonaleń technicznych (lub ich brak) i stopień specjalizacji. Postaram się również zbadać, w jakim stopniu można porównać jakość produkcji miejskiej z wiejską.
Praca niniejsza nie może sobie oczywiście rościć pretensji do ostatecznego przebadania większości tych podstawowych zagadnień, których rozwiązanie dałoby jasny obraz epoki tak ważnej dla naszych dziejów; z punktu widzenia określonego przez temat postaram się tylko niektóre z nich wyjaśnić, i to o tyle, o ile na to pozwalają skąpe źródła.
Konieczne jest jeszcze wyjaśnienie dotyczące zakresu terytorialnego uwzględnianego w niniejszej pracy. Otóż ma ona omawiać ziemie dawnej Korony, bez Prus Królewskich (to znaczy uwzględniając tylko pewne momenty porównawczo) i bez Rusi Czerwonej. Pozostawałoby więc tylko: Wielkopolska, Małopolska razem z Sandomierszczyzną i Lubelszczyzną, Sieradzkie, Łęczyckie, częściowo Kujawy i Mazowsze. Śląsk, jako znajdujący się poza granicami ówczesnego państwa polskiego, uwzględniony został pobocznie. Są dwie przyczyny takiego a nie innego doboru terytorium.
Pierwsza — to fakt, że zarówno Małopolska jak i Wielkopolska są najbardziej typowe dla gospodarki polskiej. To co jest charakterystyczne w naszej historii gospodarczej i społecznej widać właśnie najwyraźniej na wyżej wymienionych obszarach Korony. Tam też, uwzględniając oczywiście regionalne odmiany, występuje najczęściej pewna prawidłowość, co znacznie ułatwia prace badawcze. Jest rzeczą niewątpliwą, że przyległe
- ↑ Lenin zwraca uwagę na ten problem w pracy Rozwój kapitalizmu w Rosji, Dzieła, t. 3, Warszawa 1953, rozdz. V. W dyskusji nad periodyzacją epoki feudalizmu w Rosji w „Woprosach Istorii” 1948 r. Bak i inni uczeni radzieccy zwrócili specjalną uwagę na doniosłą rolę rzemiosła wiejskiego w powstawaniu elementów wczesnego kapitalizmu na tamtym obszarze.
