Strona:PL Henryk Samsonowicz - Krzyżacy.djvu/66

stwa. Narastające konflikty, tym ostrzejsze, że społeczeństwo pruskie posiadało już rozbudowany system reprezentacji stanowej, doprowadziły do zawiązania w 1440 r. tzw. Związku Pruskiego. Nie była to w tym czasie organizacja wyjątkowa. Liczne podobne związki, konfederacje, powstawały w Europie jako organizacje lokalne broniące przywilejów miejscowych, pilnujące interesów gospodarczych, zwalczające bardziej skutecznie niż władza państwowa rozboje i anarchię. W Prusach Związek był inspirowany przez dwa miasta – Toruń i Chełmno oraz rycerstwo najbardziej rozwiniętej gospodarczo ziemi chełmińskiej. Jego formy wzorowane były częściowo na formach działania Hanzy, a podobnie jak w innych organizacjach tego typu w akcie erekcyjnym zapowiadano nie tylko lojalność wobec wielkiego mistrza, ale wręcz pomoc dla władzy w usuwaniu różnych niedostatków życia publicznego. Z postulatów nowych wymienione były tylko żądania zmiany w duchownym sądownictwie i uzależnienie go – przynajmniej częściowo – od czynników świeckich. W rzeczywistości chodziło o znacznie poważniejsze sprawy, a mianowicie o udział społeczeństwa pruskiego we władzy, zapewnienie mu większych materialnych korzyści. Bardzo szybko do Związku zaczęły przystępować inne miasta – z Gdańskiem, Elblągiem, Ostródą oraz rycerstwo pomorskie, warmińskie, częściowo pomezańskie. Obejmował on przedstawicieli warstw wyższych, patrycjatu miejskiego, notabli ziemskich, ale znajdowali się w nim nawet niektórzy tzw. wolni pruscy i członkowie pospólstwa.
 Związek powstał w momencie gdy po kolejnych niepowodzeniach wojennych Zakon zawarł układ pokojowy z Polską, pod naciskiem swych poddanych wprowadzając klauzulę o wolności dróg handlowych. Niesnaski wewnętrzne doprowadziły wielkiego mistrza Pawła von Russdorfa do rezygnacji z zajmowanego stanowiska. Jego następca od 1441 r. Konrad von Ehrlichshausen, znakomity dyplomata, potrafił zjednać poddanych i wygrywając sprzeczności między rycerstwem i miastami odbudować nadwątloną pozycję Zakonu. Była to jednak już ostatnia próba skutecznych reform. Jego bratanek i następca od 1450 r. Ludwik von Ehrlichshausen reprezentował grupę domagającą się wprowadze-

64