mieszczańskiego jeszcze i nawpół feudalnego społeczeństwa albo je zwyczajnie sprowadzić drogą praktyki sądowej do poziomu tegoż społeczeństwa (prawo pospolite), albo też przy pomocy rzekomo światłych, moralizujących prawników opracować z niego oddzielny, temu stanowi społecznemu odpowiadający, kodeks, który w tych warunkach będzie też pod względem prawnym kiepski (pruski Landrecht). Przytem można też jednak, po wielkiej rewolucji mieszczańskiej, na podstawie tego właśnie prawa rzymskiego, opracować tak klasyczny kodeks społeczeństwa burżuazyjnego, jak francuski Code civil. Jeśli więc mieszczańskie normy prawne wyrażają jedynie ekonomiczne warunki życiowe społeczeństwa w formie prawnej, to zależnie od warunków może to wypaść źle lub dobrze.
W osobie państwa spotykamy pierwszą potęgę ideologiczną, panującą nad człowiekiem. Społeczeństwo stwarza sobie organ dla obrony swych wspólnych interesów wobec napaści wewnętrznych i zewnętrznych. Tym organem jest władza państwowa. Natychmiast po swem powstaniu organ ten usamodzielnia się wobec społeczeństwa, a mianowicie tem bardziej, im bardziej staje się organem pewnej klasy, nakazującym posłuch jej zarządzeniom. Walka klasy uciskanej z klasą panującą staje się z konieczności walką polityczną, walką przedewszystkiem przeciwko władzy politycznej tej klasy; świadomość związku tej walki politycznej z jej podkładem ekonomicznym staje się mglistą i może się całkiem zatracić. Gdy się to nie dzieje w zupełności u zainteresowanych, to dzieje się prawie zawsze u historyków. Z dawnych źródeł o walkach w obrębie rzeczypospolitej rzymskiej tylko Appian mówi nam jasno i wyraźnie, o co w gruncie rzeczy szło — mianowicie o własność ziemską.
Państwo zaś, stawszy się raz samodzielną potęgą wobec społeczeństwa, wytwarza prędko dalszą ideologię. U polityków zawodowych, mianowicie u teoretyków prawa państwowego i u prawników z dziedziny prawa prywatnego związek z faktami ekonomicznemi zatraca się już całkowicie. Ponieważ fakty ekonomiczne w każdym poszczególnym wypadku muszą przyjąć postać motywów prawnych, ażeby w postaci prawa otrzymać sankcję, i ponieważ przytem trzeba naturalnie również liczyć się z całym obowiązującym już syste-
Strona:PL Fryderyk Engels - Ludwik Feuerbach i zmierzch klasycznej filozofji niemieckiej.djvu/58
Wygląd
Ta strona została uwierzytelniona.