ścioła. Silne wrażenie czynił obchód drogi Pańskiėj; niektórzy Francuzi, co się nigdy modlić nie chcieli, a w ten dzień ze skupieniem ducha w precesyi się znajdowali (professeur Duhamel i M. Socélin). Byliśmy w kościołku biczowania, w kaplicy Getsemani. Kapelan karawany miał mszę świętą, i przemówił rzewnie do towarzyszów pielgrzymki. Ksiądz Gagaryn jezuita, który ze dwa razy był w Jerozolimie, podróżując w karawanie francuskiéj, mówił mi, że najwyższych wzruszeń doznawał w miejscu krwawego potu, widząc w tém szczególną łaskę dla Kościoła rzymsko-katolickiego, że tego świętego miejsca ani mahometanie ani szyzmatycy nie zajęli, ale wyłącznie do katolików należy i tam się odprawia codzienna ofiara Pańska. Za miastem była dawniéj rzeczka Cedron, która zupełnie wyschła, niedaleko jéj była sadzawka z krużgankami, w któréj poruszające się wody léczyły chorych, dziś jest dołem suchym, pustym, w który tylko śmieciska są rzucane. Przy rzece Cedron jest ogród oliwny; jestto ogród maleńki, wysoko omurowany, w którym jest drzew kilka oliwnych. Do ogrodu oliwnego należy samemu tylko wchodzić, aby przypomniawszy te słowa: a wszedłszy Pan, zaczął się modlić, można było zrozuniéć modlitwę samotną, Zbawiciela. Chrystus Pan uczęszczał do kościoła, modlitwę w kościołach uświęcił, pobłogosławił. Kościół św. ją szczególnie zaleca, do największéj uroczystości przywodzi, w niéj rozdaje łaski boże dla całego zebranego ludu i dla każdego w szczególności. Oprócz téj jednak modlitwy, Chrystus Pan zalecił się modlić samotnie, zawarłszy drzwi w komorze swojéj, i sam się modlił samotnie na gorze w ogrodzie pod drzewem. Co jest ta samotna modlitwa, jak się w niéj można unieść do zachwycenia, do najwyższéj kontemplacyi! jak ta modlitwa jest porywającą tak gwałtownie, że się zdaje pierś rozedrze, odbierze życie, rozdzieli duszę od ciała, ten tylko pojąć może, kto był w Jeruzalem i na tém miejscu, w którém Chrystus Pan samotnie się modlił. Przyjść do téj modlitwy, pojąć ją, uczuć i modlić się w ten sposób, naślado-
