wana znajduje, i czyta głośno z Pisma św. wyjątek stosowny do miejsca, tak np. przy studni, z któréj czerpiąc wodę Samarytanka, zapytywała Chrystusa Pana gdzie jest prawdziwsza chwała Pana Boga, czyta kapelan ustęp z Ewangielii stósowny itd. Po przyjściu do Jerozolimy, karawana ze świécami idzie po nieszporach z procesyą do miejsc świętych w kościele będących jerozolimskim grobu Pańskiego. W Wielki Piątek, idąc procesyonalnie, odbywają wspólnie stacye męki Pańskiéj, całą drogę świętą obchodzą. Niektórzy tylko spowiadali się, z całéj karawany zaledwie dwóch, prezydent Rohan i syn jego, ale nie jak u nas w kościele, ale w celi, w pokoju u kapelana wieczorem. Wybrałem karawanę francuską, chociaż mi było bliżéj złączyć się z karawaną św. Seweryna, dlatego, abym mógł poznać bliżéj Francuzów. W r. 1863 mieliśmy silną dla Francyi sympatyę, ufność i nadzieję w ich pomocy, postanowiłem pobyć w ich gronie przez parę miesięcy pielgrzymki, dla bliższego ich poznania, zrozumienia, czy pomoc, któréj się spodziéwamy, istotnie nastąpi. Pewny tego byłem, że gronko małe Francuzów wykryje ich ogół. W tém niewielkiém gronku czterdziestu ludzi, jasno się odbił charakter francuski, i zupełnie się dał poznać. Francuska edukacya narodowa jest powiérzchowną, wady ich utrzymuje i powiększa, lubią o wszystkiém mówić i pisać, a wszystko pobieżnie bardzo przeglądają. Zgłębiać, nauczyć się nie chcą. Pomimo ukształcenia, wdzięku przyjemnych form, mają brak nauki z niechęci do gruntownego nauczenia się. Najbardziéj szkodzi im próżność, rozniecana ciągłemi sobie oddawanémi pochwałami. Nasz aumonier, zapalony Francuz, jak to mówią, do ostatniego paluszka, wymowny, wszędzie przemawiał w każdém miejscu, przy początku naszéj pielgrzymki, przy wyjściu, i wszędzie w Ziemi św., i zawsze Francyę wychwalał i unosił się nad jéj sławą. Nie można się było, słuchając tych pochwał, oprzéć uczuciu wewnętrznemu, które mówiło, że ta sława jest pozorną, powiérzchowną, nie tak silną jak innych narodów, np. Anglii,
