Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/912

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

nimfą, odbierała w połowie każdego Marca wiosenną i wesołą cześć boską, pod imieniem Anny Perenny.

Anna Austryjaczka, królowa francuzka, najstarsza córka Filipa III króla hiszpańskiego, urodzona 1601 r. w Walladolid, za wpływem Maryi de Medicis i marszałka d’Ancre, poślubiła w r, 1615 Ludwika XIII króla Francyi. Małżeństwo to, jako przeciwne systematowi zaprowadzonemu przez Henryka IV i jego ministra Sully, nie podobało się magnatom i hugonotom. Anna była piękna, ale lekkiego charakteru; to też niezgodność uczuć i skłonności związkowi temu nie przyniosła szczęścia. Opuszczona od męża swego, prześladowana przez jego ministra, kardynała Richelieu, lat przeszło 20 żyła na ustroniu. Nastąpiło atoli pojednanie i w r. 1638 Anna wydała na świat syna, który później panował pod imieniem Ludwika XIV. W następnym roku powiła drugiego syna, Filipa, który dał początek linii orleańskiej. Po śmierci swego małżonka (1643 r.), Anna została regentką królestwa z woli parlamentu, z władzą nieograniczoną, choeiaż testament naznaczył jej radę przyboczną. Wybór Mazariniego na pierwszego ministra i działanie w duchu jego poprzednika Richelieu’go, zniechęciły możniejszych panów przeciw regentce i sprowadziły wojnę domową, znaną pod imieniem Frondy (ob.). Wszakże kardynał Mazarini uprzątnął wszystkie trudności, a po dojściu Ludwika XIV do pełnoletności, Anna złożyła regencyję i odtąd wiodła życie pobożne. Umarła 1666 roku, w sześćdziesiątym czwartym roku życia. Anna miała upodobanie w sztukach pięknych i szczodrą dawała im opiekę; nader głośnemi były jej miłostki, zapewniają nawet, że tajemniczy człowiek w masce żelaznej (ob.) był owocem stosunków królowej z księciem Buckingham.

Anna Bretońska, królowa francuzka, jedyna córka Franciszka II księcia Bretanii i Małgorzaty de Foix, urodzona 1476 r. w Nantes, w piątym roku życia zaślubioną została Edwardowi, księciu Wallii, synowi Edwarda IV króla angielskiego, zamordowanemu we dwa lata później przez swego stryja, księcia Glocester (Ryszarda III). Doszedłszy lat dziewiczych, z pomiędzy licznych książąt ubiegających się o jej rękę, skłonnnością serca odznaczyła księcia Orleańskiego późniejszego króla Ludwika XII; nie chcąc atoli wnieść Bretonii do korony francuzkiej, nad kochanka przeniosła arcyksięcia austryjackiego Maxymilijana (1490 roku), który jednak we dwa lata potem umarł. Wówczas, w trzecie małżeństwo wydaną została za króla francuzkiego Karola VIII, który Bretanii w razie odmówienia jej ręki, zagroził wojną; księstwo jej przyłączonem wprawdzie zostało do Francyi, lecz natomiast Anna samowładnie opanowała umysł nowego małżonka, kiedy śmierć jej syna, młodego Delfina, zdawała się zapewnić następstwo na tron księcia Orleanu, jego radość z tego powodu po dawnej miłości lak dalece przejęła ją nienawiścią, że wyjednała u króla jego wygnanie. W 1497 roku umarł również Karol VIII, a Ludwik XII, niezrażony nieprzyjaźnią Anny, wierny pierwszej miłości, wyjednał dla siebie rozwód u papieża Alexandra VI, i zaślubił dwudziestosiedmio-letnią podówczas po trzech mężach wdowę (1499 r.). Anna, która zawsze uważała się nie za Francuzkę, lecz całą duszą była Bretonką, córkę swoją Klaudyję chciała wydać za arcyksięcia Karola, późniejszego cesarza Karola V; w tym jednym jednak zamiarze oparł się jej Ludwik XII, który dokazał, że mężem Klaudyi został książę Angoulême, późniejszy król Franciszek I. Anna umarła w 1514 roku, zostawiając pamięć opiekunki uczonych i gorliwej orędowniczki swojej narodowości bretańskiej. Ona była pierwsza królową francuzką, która (po śmierci Karola) nosić zaczęła czarną żałobę; dotąd bowiem królowe nosiły żałobę białą, zkąd wdowy królewskie nazywano zwykle białemi (reines blanches).