Książę Norfolk, w nadziei zaślubienia Maryi, podwakroć uknował spisek na jej uwolnienie; ale został pojmany i ukarany śmiercią. Nakoniec parlament, chcąc przeciąć zamachy katolików, ośmielanych przez Maryje, domagał sie oddania jej pod sąd. Elżbieta na ten raz. pokryła swoje zamiary pozorem łaskawości. Około tego czasu, po owej głośnej rzezi Ś-go Bartłomieja. na co obojętne milczenie zachowała Elżbieta, uczyniono jej oświadczenia względem zaślubienia z nią księcia d Anjou brata Henryka III, który po nim nastąpił na tron, ale związek ten nie przyszedł do skutku. Tymczasem Jakób rządził Szkocyją. ulegając ciągłym zamieszkom wszczynanym od Purytanów. Stronnicy Maryi Stuart nowe zaczęli knuć spiski. Młody jeden szlachcic nazwiskiem Bobington, przedsięwziął zabić Elżbietę. Odkryto zamiar i Bobington został ścięty; lecz imię Maryi było w tem zaplątane. Parlament nalegał koniecznie, ażeby ją sądzono. Stało się zadosyć żądaniom jego; zarzuty i dowody były liczne i mocne; królowa Szkocka skazaną została na śmierć. Elżbieta posuwając aż do ostatka swoją obłudę, radziła się parlamentu, odrzuciła interwencyję Szkocyi i Francyi. aż nakoniec, bolejąc zawsze nad losem swojej kochanej siostry, podpisała wyrok jej śmierci. Maryja Stuart była ścięta 1382 roku, a śmierć jej umocniła potęgę Elżbiety. Na wieść o śmierci matki, oburzył się zrazu Jakób i zaczął grozić; lecz ambicyja i polityka przytłumiły prędko inne uczucia. Filip II wyprawił flotę z 130 okrętów, nazwaną niezwyciężoną, dla opanowania Anglii. Elżbieta, wspierana biegłością w sprawach publicznych swoich ministrów Ceciia i Bakona. przygotowała się do dzielnej obrony, i zwyciężyła flotę hiszpańską. Zachęcona powodzeniem chciała nawet Portugaliję od korony Filipa oderwać, ale to się jej nie udało. W dziewięć lat potem znowu zagroziła Hiszpanii, i pomimo pokoju w Yerrins zawartego, pomagała ciągle Hollandyi. z którą się Anglija ścisłem przymierzem złączyła. Królowa nie była zamężna, ale miała polubieńców: a szczególniej hrabiego Essexa. Gdy mu się niepowiodła wyprawa do Irlandyi. stawiony był przed sądem i pod pozorem, że miał porozumienie z Jakóbem VI i z katolikami, skazany został na śmierć. Zgon hrabiego Essex skrócił życie Elżbiety. Panowała lat 15. Po zejściu Elżbiety, za wstąpieniem na tron angielski Jakóba, króla szkockiego, nastąpiło połączenie tych dwóch krajów pod nowem nazwiskiem królestwa Wielkiej Brytannii; łączyły się też odtąd i dzieje obu narodów, które będąc już wspólnemi dla Anglii i Szkocyi od panowania Jakóba I, wyłożone zostaną pod wyrazem: Brytannija Wielka. — Geografija polityczna: Anglija właściwa dzieli się na czterdzieści hrabstw (shires). Wallija liczy ich dwanaście. Do tego podziału administracyjnego dodać należy wyspę Man i wyspy Normandzkie na kanale La Manche, mające 23 mil Q powierzchni. Hrabstwa składające Angliję właściwą są następujące: Bedford, Berk, Buckingham, Cambridge, Chester, Cornwallis, Cumberland, Derby. Devon, Dorset, Durham, Essex. Gloucester, Hereford. Hertford, Huntingdon. Kent, Lancaster, Leicester. Lincoln. Middlesex, Monmouth. Norfolk, Northampton, Northumberland, Nottingham, Oxford. Rutland, Shrop, Somerset, Southampton, Staffbrd. Sulfolk. Surrey, Sussex. Warwick, Westmoreland, Witt, Worcester i York. Księstwo Wallii składa sic z hrabstw następujących: Anglesey, Breeknock, Caermarthen, Caernaruon. Car-digon, Denbigh, Flint, Glamongan. Merioneth. Montgomery, Pembroke, Radnor. Każde hrabstwo dzieli się na okręgi, które w większej części hrabstw angielskich nazywają się hundred, w hrabstwach Durham, Westmoreland, Cumberland i Northumberland noszą miano ward; w hrabstwach Lincoln, York i Nottingham zwane są wapentake; a w hrabstwach wallijskich cantreff. Oprócz tego w hrabstwach York, Lincoln, Sussex i Kent inne są jeszcze poddziały, zwane: riding, part,
