Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/760

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

przydomek Eudemonik. Otwartością swoją ściągnął na siebie nienawiść Nikokreonta, satrapy Cypryjskiego, który go uwięził i skazał na śmierć.

Anaxarete, dziewica Cypryjska, z rodu Teukra, za to, iż ze śmiechem przypatrywała się pogrzebowi Ifiza, który przez miłość dla niej, niewywzajemnioną, na drzwiach jej powiesił się, przez Wenerę zamienioną została w kamień.

Anaxylaus, komedyjopisarz ateński, którego doszło nas tylko około 30 tytułów sztuk dramatycznych i kilka drobnych ułamków. — Anaxylaus, tyran w Regijum, z pokoleń a Messeńczyków i założyciel miasta Messeny w Sycylii. Kiedy bowiem w r. 497 przed nar. Chr. Samijczykowie i Miletczykowie, wyparci przez Persów, osiedli w mieście Zankle, Anaxylaus odebrał im nową posiadłość, zaludnił Messeńczykami i nazwał Messeną; wszakże zaraz po śmierci jego (476 r.) małoletni jego synowie, zostający pod opieką niewolnika Micyta, wygnani byli z kraju.

Anaxymander, syn Praxijadesa, ur. w Milecie około r. 620 przed Chr., krewny, przyjaciel i uczeń Talesa i jeden z najcelniejszych wyobrazicieli filozofii jońskiej. Anaxymander równie jak Tales przypuszczał siłę wszystko poruszającą, tylko nie jak tamten wodę, a zatem materyję, ale coś nieskończonego i nieograniczonego, z czego dopiero przez odłączenie pierwiastkowych sprzeczności ciepła i zimna, suszy i wilgoci wynikają rzeczy skończone, rzeczywiste. Głównym twórcą ciał niebieskich, według Anaxymandra był cieplik; ziemia jest walcowatą i z początku otoczoną była kręgiem płomiennym, który później rozpadł się na kilka kręgów, oblanych powietrzem, i miejscowemi tylko otworami nam widzialnych. Te otwory zdają się nam słońcem, księżycem i gwiazdami, wypływami jednego światła, którego czci broni z zapałem. Oprócz tych wyobrażeń Anaxymandrowi przypisują także pojęcie o mnogości światów, oraz wynalazek mapp i globusów geograficznych i zegarów słonecznych. Jego dzieło: O przyrodzie już w starożytności było nieznanem; to jednak pewna, że było jedném z najpierwszych, napisanych prozą grecką. Sławny teolog i filozof niemiecki Schleiermacher, w rozprawach Akademii Nauk Berlińskiej (Berlin 1815) obszerną napisał monografiiję o filozofii Anaxymandra. F. H. L.

Anaxymenes, filozof grecki z szkoły jońskiej, syn Eurystata z Miletu, ur. około r. 540, równie jak Anaxymander nauką swoją stanął na podstawie Talesa, tylko że do pierwiastku wody przyłączył jeszcze pojęcie pierwiastku powietrznego, eteru, w którym upatrywał główną część składową duszy ludzkiej i zwierzęcej, władzcę wszelkiej matery i, przenikającego ją wskróś od krańca świata do krańca i przez zgęszczenie lub rozrzedzenie jej tworzącego żywioły: ogień, wodę i ziemię. Niebo według niego jest ciałem stałém, na którém słońce, księżyc i gwiazdy, pędzone zgeszczonem powietrzem i otoczone ogniem eterycznym, obracają się na około ziemi; sama zaś ziemia jest płaską, pływa w powietrzu i stanowi punkt środkowy wszechświata. Przypisywane jemu jakoby twierdzenia, że światło księżyca głównie składa się z odbitych promieni słonecznych, i że słońce 28 razy jest większe od ziemi, zapewne daleko późniejszej sięgają epoki. Anaxymenes uchodzi także za wynalazcę kwadrantu, gnomonu i innych narzędzi astronomicznych. Oprócz dzieł o filozofii jońskiej w ogóle, przytoczonych już. pod artykułem: Anaxagoras, ob. o Anaxymenie monografije Grothe’go, p. t.: De Anaximenis vita et philosophia (Jena, 1689). F. H. L.

Anaxyris, rodzaj długich i szerokich szarawarów, używanych u Persów, Frygijczyków i innych ludów wschodnich, które nieraz jeszcze widzimy na posągach starożytnych.

Anazelicas, po turecku: Lepszystas, okrąg turecki w ejalecie Dżezajr,