Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/689

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Amru (Ebu Keltam el Taglebi), poeta i emir arabski w VI wieku; umarł w 588 r. W piętnastym już roku życia Amru wyniesiony został na godność emira pokolenia Tagleb; dla niepohamowanego niczém męztwa otrzymał przydomek Szehab el Araim (płomień węża). Poemat jego, p. t.: Moallaka, wysławiający wojnę, która sam prowadził z królem Hiry, Amu Ebu Heniem, uchodzi za jeden z najpiękniejszych bohaterskich dawniejszej literatury arabskiej. — Amru (Ben Abul As), wódz arabski pod kallami Abubekrem, Ornarem, Otmanem i Moawiją, w 638 r. unosząc się tylko szalonem męztwem i wbrew radom Omara, w 4000 Arabów przedsięwziął zawojowanie Egiptu, dotarł aż pod starożytny Memfis i po siedmio-miesięcznem oblężeniu, szturmem zdobył przedmieście Babilonu na wschodnim brzegu Nilu, poczém założył Stary Kair, co przyśpieszyło upadek Memfisu. Gdy wojsko jego tymczasem w dwadzieścioro się wzmogło, udał się do Alexandryi, którą zdobył dopiero w Grudniu 610 r , po czternasto-miesięczném oblężeniu, straciwszy pod murami lego miasta 23,000 Saracenów. Przy szturmie cytadelli Amru pierwszy dobył się przez wyłom; wszakże towarzyszów jego odparto, i sam tylko z jednym niewolnikiem dostał się w ręce oblężonych. Zaprowadzony przed prefekta Alexandryi, już o mało co nie zdradził się dumą w odpowiedziach i postawie, już topór wisiał nad jego głową, gdy w tem własny jego niewolnik dał mu policzek, nakazując milczenie w obecności pana. Podstęp ten powiódł się, a dowódzca grecki odesłał jeńca z propozycyją układów do obozu saraceńskiego. Po upadku miasta, Amru zażądał od Omara pozwolenia do rabunku, czego mu wszakże kalifa stanowczo odmówił, choć według opowiadania Abulfaragijusza biblijoteka, jako zawierająca albo rzeczy znane już z Koranu, a zatem zbyteczne, albo też nieznane, a więc szkodliwe, oddaną została na pastwę płomieni. Amru zdobył jeszcze w późniejszych latach Tunis i Trypolis; um. w 663 r. jako namiestnik Egiptu. — Amru (Ebu Lait), król perski, drugi z dynastyi Soffarydów, nastąpił po bracie swoim Jakóbie, panował od r. 879—900; um. w 902 r. w niewoli kalify bagdadzkiego.

Amrum, wysepka duńska na stronie zachodniej księstwa szlezwigskiego, ma pół mili □ powierzchni, a w części zachodniej dość strome wzgórza piaskowe. Pod tą wyspą odbywa się nader obfity połów ostryg.

Amsberg (August Filip), znakomity urzędnik administracyjny niemiecki, ur. 1789 r. w Rostock, z początku poświęcał się handlowi, później jednak wszedł do zarządu skarbowego w Westfalii. W 1813 r. wstąpiwszy do wojska, brał udział w wojnach przeciw Napoleonowi, po czém został przybocznym sekretarzem a następnie radcą księcia brunświckiego, szczęśliwie z licznych w tym zawodzie wywiązując się missyj, mianowicie z ułożenia traktatów celno-handlowych z Hannowerem i innemi państwami niemieckiemi. Główną przecie zasługę zjednał sobie Amsberg, popierając najgorliwiej od 1826 r. założenie sieci kolei żelaznych w Niemczech. W 1832 r. mianowany radcą poselstwa, później prezesem kollegijum skarbowego w Brunświku, wkrótce jednak wyrzekł się wszystkich innych obowiązków, by wyłącznie zająć się ulubionemi drogami żelaznemi, których w księstwie brunświckiém został dyrektorem. Od 1850 r. piastuje jeszcze oprócz tego urząddyrektora poczt.

Amsdorf (Mikołaj), urodził się roku 1483, w Gros-Czopa (Gross-Zshopa) w Saxonii, szlachcic niemiecki, przyjaciel Lutra, brał czynny udział w reformacyi. Pierwsze nauki pobierał w uniwersytecie wittenbergskim, a zostawszy r. 1511 licencyjatem teologii, gdy Luter r. 1517 wydał owe trzy zasady zbijające naukę o odpustach, Amsdorf był pierwszym, który z całym zapałem poparł jego twierdzenia. Roku 1524 powołany do Magdeburga, zaprowa-