Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/676

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

ne, przed skrzepnieniem gęstnieją, i w tym stanie dają się wyciągać w nitki i rozmaicie urabiać, jak szkło; 2) drogą mokrą, przez odparowanie roztworów mianowicie ciał organicznych, jak gummy, kleju, żywic (lakiery) i t. p.; przez ścięcie czyli skrzepnienie, jak białko, twaróg, galarety i t. p.; i przez strącenie gdy ciała z roztworów nagle zostają wydzielone, opadają wówczas tworząc osady, zwykle proszkowate, rzadziej kłaczkowate, galaretowe lub inne. Ciała bezkształtne mogą być także krystalicznemi; zwykłe szkło, które jako ich typ przytoczyć można, długo utrzymywane w cieple blizkiém jego odmiękczenia; staje się nieprzezroczystém, kruchém. nieco przeświecającym i w tym stanie zowie się porcelaną Réaumur’a.

Amorfizm, (ob. Amorficzny).

Amorgos, starożytna nazwa jednej z wysp sporadzkich morza Egejskiego, z miastem stołeczném tegoż imienia, inaczej Patage czyli Hypera zwanej, dzisiejsze Morgo, leży na północ Krety, a na południe wyspy Naxos. Na tej wyspie fabrykowano sławne płótno, amorgińskiém zwane, cieńsze od byssu i karbazu, prawie przezroczyste. W Atenach modne z tego płótna szaty, nazywano amorgidiami.

Amorka czyli Viola d’amore, pewnego rodzaju i formy skrzypce altówka, dawniej bardzo w Polsce upowszechniona, lecz teraz wyszła zupełnie z użycia.

Amoros (don Francisco), waleczny, generał hiszpański, urodzony 1770 roku, w 1793 r. odznaczył się w bitwach pod Bellegarde i Villefranche, oraz przy odwrocie z pod Vera-Cruz; szybko dosłużył się rangi generała, w którym to stopniu bohatersko bronił fortecy St. Elmo. Po zawarciu pokoju powołany do rady stanu, zakładał szkoły wojskowe podług metody Pestalozzego, i w 1803 r. objął kierunek wychowania infanta don Franciszka a Paulo. Za wstąpieniem na tron Ferdynanda VII, z powodu wierności okazanej Karolowi IV uwięziony, wkrótce jednak znowu wypuszczony na wolność, przeszedł zupełnie do stronnictwa Napoleonidów, i pod królem Józefem został intendentem generalnym policyi i komissarzem królewskim w Guipuzkoi. Wypędzony ztąd przez powstańców uciekł do Madrytu, poczem kolejno piastował urząd gubernatora w Toledo, Avila, Estramadurze i Manchy. Po upadku Napoleonidów w 1813 roku, schronił się do Francyi, gdzie odtąd poświęcał się nauce gimnastyki, w celu rozpowszechnienia której po wszystkich większych miastach w całym kraju liczne zakładał szkoły gimnastyczne, mianowicie też dla młodzieży płci żeńskiej.

Amoroso, (po włosku, miłośnie), wyraz używany w muzyce na oznaczenie wykonania pieszczotliwego, niejako omdlewającego, w ruchu niezbyt prędkim.

Amorrejczycy, pochodzili od Amorrego, czwartego syna Chanaana, i za czasu Mojżesza, składali jedno z najpotężniejszych pokoleń chananejskicli, gdyż nazwisko ich często było używane na oznaczenie całego rodu chananejskiego, i ludy przeciw którym walczyli Izraelici, są zwykle nazywane Amorrejczykami. Główna ich siedziba była na zachód morza Martwego, w górach Judy, i w części gór Efraim: ale rozszerzyli się dalej, i przeszedłszy Jordan, zabrali znaczne ziemie Ammonitom i założyli dwa królestwa, Basan i Sehom. Nie długo jednak trwały te królestwa; bo chociaż Amorrejczycy byli ludem silnym i bitnym, zwyciężali ich Izraelici, za życia nawet Mojżesza, i ziemię ich rozdzielili między pokolenia Ruben, Gad i połowę Manassesa. Jozue poraził Amorrejczyków na zachód Jordanu, nie wytępiwszy ich atoli do szczętu; ale potęga ich skruszoną została. Kiedy za Samuela, Filistyni uderzyli na Izraelitów, Amorrejczycy zachowywali pokój: później, wraz z innym ludem chananejskim, byli hołdownikami Salomona. Wzmiankowani są jeszcze po niewoli Izraela; ale ze słów Ezdrasza