Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/653

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

cznych, trachity zawierają bardzo wiele amfibolu. Jest to zawsze hornblenda. czyli amfibol czarny, lub aktynot (w diorytach). K. J.

Amfibolija, Amfilogija, dwuznaczność, powstająca niekiedy z dwuznacznego szyku lub rozmaitego znaczenia wyrazów, jest albo rozmyślną, jak np. w starożytnych wyroczniach, w epigrammatach, dowcipnych zdaniach i t. p., albo mimowolną, a w takim razie wadliwą. Znaną jest w historyi amfibolija wyroczni delfickiej, kiedy Pyrrus, król Epiru, rozpoczynał wyprawę na Rzymian: Ajo te Aeacida Romanos cincere posse, co znaczy: Oświadczam ci, Eacydo, że Rzymian pokonać możesz, albo też: Oświadczam ci, że ciebie Eacydę, Rzymianie pokonać mogą. Niekiedy także amfibolija bywa jednoznaczną z kalamburem (calembourg), czyli równobrzmiennikiem francuzkim. W Filozofii Amfibolja znaczy zamianę i pomieszanie pojęć; i tak np. Kant mówi o amfibolii pojęć reflezyjnych, czyli o pomieszaniu metafizycznym i logicznem stosunku jednostajności z rozmaitością, podobieństwa z kontrastem i t. d.

Amfibrach (po grecku: amfibrachys, z obu stron krótki), trzyzgłoskowa miara wiersza: ∪ — ∪, np.:  ∪ — ∪kolano. Rytmy, w których przeważa amfibrach, są bez energii i słabe; w lekkich atoli i komicznych poematach krótkie wiersze amfibrachiczne, zwłaszcza zakończone jambami, użyte być mogą z powodzeniem.

Amfidamas, syn króla egipskiego Buzyrysa, który wszystkich cudzoziemców zarzynał bogom na ofiarę. Ojca wraz z synem zabił Herkules, z którym w po-dobnyż sposób obejść się zamierzali. — Amfidamas, król Eubei, poległ w bitwie z Eretryjczykami. Synowie jego, dla uwiecznienia jego pamięci, ustanowili igrzyska, na których Hezyjod otrzymał pierwszą nagrodę poezyi, złoty trójnóg, który poświęcił Muzom Helikonu.

Amfidromija (z greckiego: amfi, na około i dromos, ognisko), u starożytnych Greków uroczystość familijna, przy której zwykle w piątym, siódmym lub dziesiątym dniu po narodzeniu dziecięcia, baba odbierająca dzieci obnosiła nowonarodzone na około ogniska, zaś ojciec nadawał jemu imię. Na uroczystość tę zapraszano wszystkich krewnych, którzy przybywali z podarunkami; dom cały przystrajano świętecznie, drzwi obwieszano gałązkami oliwnemi, jeżeli bogowie dali chłopca,—wieńcami z wełny, jeżeli dziewczynę. Położnicy podawano podczas uczty kapustę w oliwie i ser Cherronejski, skutkiem czego dostawać miała więcej pokarmu.

Amfijon, najdawniejszy muzyk grecki, syn Jowisza i Antyjopy i brat Zetusa. Wedle mytu otoczył Teby murem, który się sam z kamieni na dźwięk jego liry poruszonych złożył. Miał za żonę Niobe, córkę Taniała, króla Lidyi (zkąd Amfiijon muzykę do Grecyi miał wprowadzić). Przebił się ze zmartwienia po stracie dzieci, czy też zabity przez Appolina przy wdarciu się gwałtownem do jego świątyni. Wspólnie z bratem Zetusein pomścił się za krzywdę wyrządzoną matce, wygnanej Antyjopie, na Lykosie i jego żonie Dirce, którą przywiązał do byka wlokącego jej ciało dopóki nie skonała. Zemstę na Dirce spełnioną przedstawia znaleziony w r. 1546 antyk zachowany w pałacu Farnese i znany pod tytułem: Farnezyjskiego byka.

Amfiktyjon, syn Deukalijona i Pyrry, panował w Termopylach, a po śmierci Kranaiisa, około r. 1498 przed Chr., opanował Attykę; wkrótce jednak wyparty został przez Erychtonijusza.

Amfiktyjoński związek, tak się nazywał Sąd religijno-polityczny w starożytnej Grecyi, założony według niepewnych podań, przez króla Amfiktyjona,