północną, Löffling hiszpańską, Hearne (1769—1772), część północno-zachodnią północnej Ameryki. Od r. 1775 do 1778 Cook zwiedza nową Georgiję i sund Nortka, brzegi zaś północno-zachodnie badają Ayala, Juan Francis, de la Bodega i Quadra. W 1789 r. Mackenzie dociera nad morzem arktycznem aż do rzeki Mackenzie; w 1754 r. Lozieres zwiedza Luizyjanę, de la Rochefoucault Stany Zjednoczone Ameryki północnej, od r. 1799—1803 Alexander Humboldt i Aime Bonpland badają krainy podrównikowe, Mac Kinneir angielskie Indyje zachodnie, Michaux zachodnie Allegany. W latach od 1804 do 1806 Lewis i Ciarkę zwiedzają rzekę Kolumbiję, Krusenstern brzegi północno-zachodnie; w 1809 Koffer bada Surynam i Brazyliję, od 1815—1817 r. książę Maxymilijan Neuwied Brazyliję. W 1808 r. kapitan Ross w pierwszej wielkiej wyprawie do bieguna północnego zwiedza brzegi zatoki Baffińskiej i dochodzi do 75” 55' szer. półn. i 65" 32' dług. zachodu. W latach 1819 i 20 Parry przedsiębierze pierwszą swoją wyprawę morską, Franklin pierwszą lądową w celu odkrycia przejścia północno-zachodniego. W latach 1821 do 1827 Parry robi trzy jeszcze wyprawy podbiegunowe, od 1829—1825 Ross drugą, Back w 1833 do 1835 pierwszą, a w roku następnym drugą. Nareszcie podług jednych w 1837 r. Dease i Sim-pson znajdują przejście północno-zachodnie, którego ślady jednakże wkrótce zaginęły, i dopiero w Lipcu 1854 r. kapitan Mac Clure i doktór Raa, uczestniczący w jednej z licznych expedycyi wyprawionych na odszukanie sir Johna Franklin (ob.), którzy w 1845 r. popłynęli pod biegun północny, w opisie tejże expedycyi zdają zarazem sprawę o znalezionem przez siebie owém przejściu. W 1834 r. Smyth i Lowe podróżą z Limy przez Oudy, z Sarajaku przez rzeki Ukail i Mar-rańon do Pary, torują drogę odbytowi płodów kordyllerskich do oceanu Atlantyckiego. W 1837 r. Belcher zbadał rzekę Sacramento w Kalifornii, w r. 1840 Schomburyk Gujanę, Cadozzi Venezuelę; w 1846 r. Squier i Jeffers Amerykę środkową, w 1850 Guilielmo Prieto Mexyk, w następnych latach aż do obecnej chwili Reichardt Nikaraguę i Granadę, Bernard i Williams międzymorze Tehuan-tepek, Philippi Boliwiję i Chili, Jameson Quito, Taylor Grenlandyję, i mnóstwo innych uczonych podróżników, których imiona i główne zasługi, o ile tego zachodzi potrzeba, oddzielne pod właściwemi głoskami w Encyklopedyi naszej znajdą pomieszczenie. Tak więc Ameryka, której tę nazwę na wniosek Marcina Waldseemiillera, tłómacza jednego z dzieł Vespucci’ego, nadano w 1507 r., jakkolwiek Amerigo po raz pierwszy zwiedził ją dopiero w r. 1501, a zatem w 9 lat po Krzysztofie Kolumbie, odkrytą została przez mieszkańców starego świata nie prostym tylko przypadkiem, ale potęgą myśli i genijuszu, jakoż obecnie w ciągu owych przeszło 360 lat stoi nam już otworem zbadana dokładnie na zewnątrz i na wewnątrz, z wyjątkiem chyba niewielu pasów środkowych i niezupełnie jeszcze ustalonego kształtu północno-zachodniej części z tamtej strony równoległoboku, tworzącego cypel południowo-zachodni Labradoru. Wszakże w tych samych 360 latach fizyjonomija Ameryki pod względem etnograficznym najzupełniej została zmienioną. Europejczycy zaludnili Amerykę, już to jako zdobywcy, już to jako osadnicy, a murzynów prowadzili ze sobą niewolników. Hiszpanie i Portugalczycy zajęli Amerykę południową i Mexyk, Francuzi i Anglicy Amerykę północną, chociaż wkrótce pierwsi zmuszeni byli ustąpić miejsca drugim. Rossyjanie osiedli na samej kończynie północno-zachodniej. Antylle zostały ziemią wspólną sześciu narodów europejskich i jednego murzyńskiego, Gujana krajem osad dla Francyi, Hollandyi i Anglii. Wszakże tylko na półwyspie Iberyjskim i w Wielkiej Brytanii powstała myśl uczynienia Ameryki nową Europą, zdobycia jej, ucywilizowania jej i nawrócenia na wiarę Chrystusową. Hiszpanie zdobyli
