Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/591

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

tańską. Miasto Amboina, siedlisko hollenderskiego gubernatora wysp Moluckich, leży w południowo-zachodniej części wyspy i liczy do 15,000 mieszkańców.

Amboise, miasto na lewym brzegu rzeki Loiry w departamencie Indre et Loire, z zamkiem, byłą rezydencyją królów, liczy dziś do 5,300 mieszkańców i posiada znaczne fabryki broni, wyrobów stalowych i jubilerskich. Jest ono miejscem urodzenia i zgonu Karola VIII króla francuzkiego. W r. 1560 Amboise było ogniskiem wszystkich spisków i wojen domowych we Francyi, wynikłych z powodu sprzysiężenia się Hugonotów (protestantów) przeciw Gwizyjuszom (ob.), przedstawicielom katolicyzmu, które to sprzysiężenie dało początek do morderczych wojen religijnych we Francyi. Amboise jest także ojczystem miastem szlacheckiej rodziny d‘Amboise, głośnej z swych czynów w dziejach narodu francuzkiego. W najnowszych czasach zamek Amboise, po ujęciu Abdelkadera, przeznaczony był na czasowe jego więzienie.

Amboise (Grzegórz d’), kardynał i minister stanu za panowania Ludwika XII króla francuzkiego, urodził się w 1460 r. w Chaumont-sur-Loire. Mając zaledwie czternasty rok życia, był już biskupem w Montauban i jałmużnikiem Ludwika XI, a za panowania Karola VIII w 1493 r., posuniętym został do godności arcybiskupa w Rouen i Narbonne. Zręczny dworak, gorliwy przytém w pełnieniu swych obowiązków, umiał zjednać sobie zaufanie Ludwika Orleańskiego i zaraz po wstąpieniu tego księcia na tron francuzki, mianowany został pierwszym ministrem i otrzymał jednocześnie od papieża Alexandra VI kapelusz kardynalski i godność legata. Odtąd Amboise był prawdziwym sternikiem losów króla i Francyi; to też Ludwik XII, idąc za jego radą, przedsięwziął wyprawę do Włoch i zdobył Medyjolan. Nie omieszkał z tego skorzystać (zwłaszcza gdy papież Alexander VI umarł w tymże samym czasie) i postanowił wynieść się na tron Państwa Kościelnego. Zamiary te nie udały się. Wprawdzie następca Alexandra VI, Pius III, panował przez 27 dni tylko i tron papiezki znowu osieroconym został, ale kardynałowie wybrali Juliusza II, pomimo intryg i zabiegów ministra, który chciał nawet schizmę zaprowadzić między kościołem francuzkim a rzymskim, aby tym sposobem ułatwić sobie drogę do tyiary. Nawet zebrał już sobór w Pizie, potém w Medyjolanie i Lugdunie, lecz wszystkie te plany zniweczone zostały niepomyślnością oręża francuzkiego, która wydarła Ludwikowi XII wszelki wpływ we Włoszech. Wkrótce po tych wypadkach umarł 25 Maja 1510 r., zostawiając swej rodzinie w spadku 11,000,000 liwrów. Życie jego opisał Montagnes w 1631 r. i Legendre w 1724 r.

Amboise (d’), dworzanin króla Henryka Walezyjusza, był z nim w Polsce, opisał Polskę, jej prawa, zwyczaje i obyczaje i drukował tę książkę w Paryżu 1573 r. p. t.: La déscription du Royaume de Poloigne et pays adjacens: avec les statuts, constitutions, moeurs et façons de faire d’iceux. Dołączył do tego tablicę genealogiczną domu Jagiellońskiego.

Ambona, miejsce wywyższone, zwykle w środku nawy kościoła, czyli kazalnica, na której miewane są kazania i czytane zapowiedzi, wezwania do modlitw za umarłych, niekiedy ogół obchodzące rozporządzenia rządowe. Dawniej czytano na ambonie Pismo Święte, Ewangelije, Epistoły, te ostatnie, oraz Ewangelije kantorowie także śpiewali na ambonie, a graduał na jej wschodach. Bywały niegdyś na ambonie trzy pulpity, jeden dla Ewangelij, drugi dla epistoł, trzeci dla proroctw. Prowadziły tu wschody z obu stron, dziś pospolicie z jednej. Biskupi z tronu swego zwykli przemawiać do wiernych, lecz chcąc być lepiej słyszanymi wchodzą niekiedy na ambonę. Wyrażenie: „prawi jak z ambony,“ używa się o tym kto mówi płynnie i gładko.