Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/59

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

24° (Réaum.). Ludność wynosi 272, 900. Finny składają największą część ludności. Oprócz nich, od kilku już wieków, na wyspach i częścią w miastach zamieszkują Szwedzi. Zresztą, szwedzkim językiem mówi cała wyższa klassa, której niewielka cześć tylko jest pochodzenia szwedzkiego. Język ten jest urzędowy, używa się w juryzdykcyjach i szkołach. Na milę □ wypada 560 lud. W całej gubernii liczy się 12, 330 domów. Wielkich wsi mało; domy po większej części rozproszone, każdy bowiem włościanin stara się budować swój dom pośród uprawionego przez siebie pola. Przemysł na niskim stopniu; rolnictwo jest głównym środkiem utrzymania się dla Finnów; średnia i południowa część gubernii uważane są za najżyźniejsze w Finlandyi. Główną przyczyną nieurodzajów są tęgie mrozy, zdarzające się często w ciągu letnich upałów, szczególniej na miejscach nizkich i błotnistych. Zboża, przy zwyczajnych urodzajach, bywa dostateczna ilość na własną potrzebę, oprócz jałowszej części gubernii, to jest parafij: Ikalis, Ruowesi i Kiaro. Podatek ziemski wynosi rocznie około 375, 000 rub. (średni podatek z dziesięciny 15 kop. sr.). Dla ulepszenia gospodarstwa wiejskiego, ustanowione zostało w r. 1797, w mieście Abo, towarzystwo ekonomiczne. Drugie towarzystwo zawiązało się tamże niedawno, w celu rozszerzenia i ulepszenia ogrodnictwa. Chów bydła stanowi ważniejszą gałąź gospodarstwa wiejskiego. Dla większej zachęty do niego, nie tylko dozwolony jest bezpłatny wywóz masła, sera, mięsa wolowego i wieprzowego, bydła rogatego i t. p., ale naznaczone są nagrody rządowe za najlepsze ich gatunki. Lasy stanowią jedno z najważniejszych źródeł dochodów obywateli. Wyrabiają tu potaż, dziegieć i smołę; w południowych zaś okolicach znaczną ilość bali i budulca. We wszystkich nadmorskich miastach budują kupieckie statki, a w Abo i wojenne; nawet włościanie na wyspach Alandzkich i na wybrzeżach morskich, budują znaczną ilość pomniejszych statków (na pięć fasztów). Najlepsi majstrowie okrętowi są z Ostrobotnii. Wyrób żelaza znacznie się powiększył po przyłączeniu Finlandyi do Rossyi. W całej gubernii znajduje się 9 żelaznych fabryk i 1 miedziana; prócz tego, 1 przędzy bawełnianej, 2 płócienne, 2 huty szklanne, 1 ludwisarnia, 4 papiernie, 2 garbarnie, 2 fabryki tytuniów, 3 sukienne, 1 machin, 1 kart i 1 fajansu. Wartość wyrobów fabrycznych wynosi około 260, 000 rubli rocznie. Handel w gubernii wewnętrzny i zewnętrzny dość znaczny; we wszystkich miastach bywają coroczne jarmarki, w Abo 4 razy do roku. Dla ukształcenia biegłych sterników, założono w mieście Abo szkołę żeglarską; w r. 1838 tamże szkołę handlową. Główniejszemi produktami wywozu za granicę są: drzewo, bydło i ryby; wyroby leśne wysyłane są szczególniej do Hiszpanii i Algieru. Mieszkańcy prowadzą handel z Angliją, Francyją, Szwecyją i Rossyją, a sól po większej części sprowadzają z Hiszpanii. W gubernii 15 zakładów naukowych liczy 1, 300 uczniów. W Abo wychodzą 3 gazety. — Abowski traktat. Pokojem tym, zawartym przedugodnie w mieście Abo 16 Czerwca, a ostatecznie 7 Sierpnia 1743 roku, położono koniec wojnie, którą Rossyja prowadziła z Szwecyją w drugiej połowie 1741, roku. Na mocy tego traktatu odstąpione zostały Rossyi posiadłości zawarowane jej traktatem zawartym w Neustadt 1721; oraz przyłączone do Rossyi zajęte przez nią w tej wojnie w Finlandyi: prowincyja Kiumengorodzka, część powiatu Potis do rzeki Kiumeni, oraz forteca Nejszlot z jej okręgiem; Szwecyi zaś dozwolono wywozić zboże z portów rossyjskich na morzu Baltyckiem. M. B. S.

Abrabanel don Isaac (Abarbanel), uczony rabin, zrodzony w Lizbonie z familii szczycącej się pochodzeniem od króla Dawida, był najsławniejszym doktorem drugiej szkoły rabinów. Alfons V powierzył mu kierunek finansów państwa; co gdy obraziło opiniją publiczną, po śmierci tego monarchy Abrabanel musiał się