Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/557

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Alvinczy (Józef), feldmarszałek austryjacki, urodzony 1735 r. w Siedmiogrodzie; w piętnastym roku życia zapisanym już został do pułku huzarów i odznaczył się w wojnie siedmioletniej, szczególnie w bitwach pod Torgau, Świdnicą i Teplilz. W wojnie o sukcessyję bawarską Alvinczy wziął do niewoli księcia Hessen-Philippsthal. Później uczestniczył także w wojnie tureckiej, a następnie, objął dowództwo nad wojskiem, wysłaném do Belgii w 1790 roku, lecz przy oblężeniu Lejdy spadł ciężko z konia i do Wiednia wracać musiał. W wojnach 1792, 1793 i 1795 r., Alvinczy dowodził osobną dywizyją, po wstąpieniu zaś na tron cesarza Franciszka II, powołanym został na członka rady wojennej w Wiedniu. Nieszczęśliwe dla Austryi wojny z Fracuzami, ściągnęły znowu Alvinczego na pole bitwy do Włoch, gdzie młody Bonaparte codziennie nowe zdobywał wawrzyny. Objął wtedy dowództwo nad armiją austryjacką, lecz wkrótce potem Bonaparte poraził go w dwóch walnych bitwach po Arkolę i Rivoli (1796 i 1797 roku). Alvinczy nie utracił jednakże łask cesarza, otrzymał naczelne dowództwo w Węgrzech, a w r. 1808, podniesionym został do godności feldmarszałka. Umarł w mieście Budzie 25 Listopada 1810 roku.

Alwa, inaczej Kołacz, jest jedném z narzędzi używanych przy spławie wyrobów towarowych w lasach Wołynia; robi się z klub czyli użewek dębowych w kształcie obwarzanka we troje pleciony, w czasie składania gąsek spaja ramiona, które belki w gąskach utrzymują.

Alwar, ob. Alvar Emmanuel.

Alwernija, w okolicy Krakowa na wzniosłej, ciemnym borem pokrytej górze, w samotném ustroniu stoi kościół z klasztorem XX. Bernardynów. Założyciel, Krzysztof Koryciński kasztelan wojnicki dobrze zasłużony krajowi, i tu po śmierci 1636 roku pochowany, nazwał to ustronie Alwerniją, od pustyni leżącej nad rzeką Arna w Toskanii, uświęconej pobytem ś. Franciszka.

Alxinger (Jan Chrz. von), poeta niemiecki, urodzony w Wiedniu 1755 roku, w młodości uczęszczał na prawo, został doktorem i miał się służbie publicznej poświęcić, gdy po rodzicach znaczny odziedziczył majątek. Urząd więc porzucił i tylko bezpłatnie jako adwokat bronił ubogich. W roku 1780 wydał: Poezyje, które trzykrotnie drukowane, zjednały mu wielki rozgłos dla panującćj w nich lekkości, a jednak głębokości uczucia. Lepszego jeszcze doznały przyjęcia rycerskie poemata: Doolin von Mainz (Lip. 1787 roku) i Bliomberis (Lip. 1791 roku), w których naśladował Wielanda, choć w nich staranność i praca widoczna nie zapełniają braku natchnienia. Przez czas jakiś był sekretarzem cesarskiego teatru w Wiedniu, w r. 1793 był nobilitowany, umarł tamże 1797 roku. Zebrane pisma Alxingera wyszły w Wiedniu w 10-ciu toniach.

Alyjattes, król Lidyi, ojciec Krezusa, panował od roku 617—560 przed Chr., przez sześć lat prowadził wojnę z Milezyjczykami, rozpoczętą już przez ojca jego, Sadyjattesa; później wojował z królem medyjskim Cyaxaresem. Grobowiec Alyjattesa, w pobliżu jeziora Gygijskiego, jak twierdzi Herodot, objętości miał stóp 1100 i tak był wysoki, że go widzieć można było w całej Lidyi.

Alypius z Alexandryi, sławny filozof i wyborny logik, żył za czasów Jamblicha. Ponieważ był bardzo małego wzrostu, zawsze dziękował Bogu, że duszę jego obarczył tak małą cząstką znikomej materyi.

Alzacyja (po niem. Elsass), piękna i żyzna prowincyja francuzka, obejmująca teraz dwa departamenta Wyższego i Niższego Renu, graniczy na zachód z łańcuchem Wogezów, które ją rozdzielają od Lotaryngii, na północ z Bawaryją nadreńską, na wschód z Renem, oddzielającym ją od wielkiego księztwa badeńskiego, a na południe z francuzką i szwajcarską Burgundyją. Za czasów Cezara kraina ta