Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/530

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

5) Przejście przez mniejszy ś. Bernard, na 6,700 stóp wysoko położone, które łączy Sabaudyję z Genewą i Piemontem. Obecnie pracują nad przebiciem góry Cénis, celem położenia kolei żelaznej, która połączy Turyn z Genewą. Oprócz wymienionych dróg głównych, gałęzie poboczne tworzą wiele sieci, które łukiem od zachodu obejmuje wielką drogę Rodanu. Główne przejścia w Alpach średnich są następujące: 1) Przejście bardzo uczęszczane, w części tylko dla wozów dostępne, lecz dla zwierząt jucznych bardzo dogodne, prowadzące przez większy ś. Bernard, w wysokości 7.548 stóp, łączy Wallis z Włochami. 2) Wspaniała droga na 25 stóp szeroka przez górę Simplon w wysokości 6,170 stóp przechodząca, a z rozkazu Napoleona I w latach 1801 — 1805 zbudowana, idąca z Wallisu koło Brieg, do Dorno d’Ossola i do Lago Maggiore, i ztąd do Medyjolanu. 3) Przejście przez górę ś. Gotarda Rzymianom nieznane, wysokie na 6.650 stóp, w wiekach średnich służyło głównie do przewozu towarów wschodnich. 4) Przejście Bernhardyńskie w wysokości 6,580 stóp, w latach 1819—23 przez Szwajcaryję i Piemont zbudowane, pomiędzy równiną Renu tylnego i Bellinzoną, niedaleko ujścia Tessynu do Lago Maggiore. 5) Gościniec przez Spliigen od r. 1822 odnowiony, w wysokości 6,513 stóp, służy do połączenia równiny Renu tylnego, przez Chiavennę, z drogą nad brzegiem wschodnim jeziora Como: uczęszczany już przez Rzymian dla dostania się do Renu i Dunaju, a w wiekach średnich tędy wojska niemieckie wkroczyły do Włoch. 6) Bardzo dawny gościniec z Engadinu wyższego, przez przejście Maloya wysokie na 5,800 stóp, prowadzący przez dolinę Bregell do Chiavenny, gdzie łączy się z gościńcem idącym przez Spliigen. 7) Przejście Stifskie, Wormskie albo Orteleskie, jest ze wszystkich najwyższe, 8,911 stóp, otwarte zostało przez Austryją 1824 roku, służy do połączenia doliny Adygi pod Glurns z Veltlinem około Bermio. 8) Droga sztuczna z Landek nad Innem, prowadząca przez Reschen-Scheidek, wysoki na 4,300 stóp, koło Glurns na dolinę Adygi, zkąd z jednej strony do Veltlinu, z drugiej zaś prowadzi przez Klause do Werony na równinie Lombardzkiej. 9) Droga sztuczna przez wąwóz Brenner na wysokości 4,300 stóp przechodząca, najznakomitsza w Tyrolu, prowadzi z Insbruku do Brixen. W Alpach średnich oprócz tych dróg przerzynających pasmo środkowe, znajdują się jeszcze przejścia w grupach północnych Alp, a mianowicie: 1) Ścieżka dla zwierząt jucznych, łącząca pomiędzy sobą doliny Rodanu. Aaru, która przerzyna Alpy berneńskie w przesmyku Grymzelskim 6,170 i Gemmi 6,985 stóp wysokim. 2) Takaż droga przez doliny Gadmen, pomiędzy dolinami Oberhasli i Reuss, prowadząca przez przesmyk Surten na 6,980 stóp wysoki. 3) Gościniec sztuczny Wallijski od jeziora Genewskiego do Brieg, i dalej aż do Obergestelen, koło St. Maurice przechodzi przez wąwóz oszańcowany. 4) Ścieżka prowadząca z górnej doliny Rodanu pod Obergestellen do doliny Urserońskiej, Tawetschskiej do Dissentis nad przednim Renem, przechodzi przez wąwóz Furka 7,716 stóp wysoki i przez Oberalpejski 6,174 stóp wysoki w górach ś. Gotarda. 5) Gościniec sztuczny z Feldkirchu do Landek, przechodzi pomiędzy Innem i Renem przez wąwóz Alberycki, wysoki 4,800 stóp. 6) Droga Lechska, która z Fiissen (nad Lechem) przechodzi przez Alpy algauskie i dwiema odnogami dosięga doliny Innu. 7) Gościniec sztuczny Izarski, który wychodzi z Mittenwaldu nad Izarem, przechodzi przez wąwóz Scharnitz, oszańcowany i przez głęboki Seefeldsattel do Zirke nad Innem. 8) Przesmyk Acheński służy do połączenia drogi monachskiej pod Tegernsee z Schwatzem nad Innem. Trzy główne drogi w Alpach wschodnich są: 1) Gościniec sztuczny równiny Drawy, przez przesmyk Toblachski wysoki na 3,902 stóp, prowadzi do doliny Puster