Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/496

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

w r. 1771; w skutek czego papież Klemens XIII w r. 1773 podarował królowi angielskiemu kopiję z oryginału wygotowaną. Baini (ob.) utrzymuje, że partycyj Allegriego nigdy nie było, że tenże tylko 18 czy 20 taktów głosu basowego napisał, reszty zaś dopełniali powoli śpiewacy, dopóki sposobu śpiewania, jaki się ustalił na początku XVIII wieku, nie przyjęto za normę.

Allegrini (Franciszek), sztycharz w drugiej połowie XVIII wieku pracujący we Florencyi; wydał wiele wizerunków sławnych ludzi, pomiędzy temi jest: Filippo Bonaccorsi da S. Geminiano detto Callimaco, nato 1437 morte 1496. (Wielka ćwiartka, sztych na miedzi z podpisem F. Allegrini inv. 1765).

Allegro, w skróceniu allo, po włosku wesoło, żwawo, znaczy w muzyce ruch pewnego stopnia szybkości, nie nazbyt wszakże prędkiego; miano to służy i ustępowi muzycznemu (najczęściej dzieło rozpoczynającemu) na oznaczenie, jakie ma być jego tempo w wykonaniu, bez względu nawet czy charakter ustępu jest smutny, czy wesoły. Trzyma on środek między presto i andante (ob.). Dodatki ściślej tu jeszcze oznaczają stopnie prędkości; i tak: na oznaczenie ruchu coraz szybszego używa się: allegro con moto, allegro con trio, allegro animato lub con anima, allegro assai i allegro vivace; chcąc zaś zmniejszyć ruch: allegro ginsto lub commodo, allegro moderato, allegro maestoso (allegro uroczyste, poważne); ztąd też pomiędzy dwoma ostatecznemi ruchami, to jest allegro vivace i allegro maestoso różnica jest bardzo wielką. Wyrażenie: allegrissimo (zamiast presto assai) wyszło dzisiaj z użycia. — Allegretto nieco jest wolniejsze od allegra, prędsze od andante.

Alleluja, albo hallelu-jah, (wyraz wzięty z hebrajskiego, znaczy „chwalcie Pana“). Jest-to wyraz radosnego religijnego uniesienia; żaden język nie mógł go należycie zastąpić, i wszystkie przejęły go z biblijnej mowy. Izraelici śpiewali psalm wraz z alleluja, przy obchodzie dorocznej pamiątki Wielkonocnego baranka: Kościół katolicki także najwięcej go używa w obchodzie wielkanocnym i w niedziele, w które wieczna pamiątka Zmartwychwstania Pańskiego jest powtarzaną. W dni pokuty i smutku, jako to w wielkim poście i obchodach żałobnych, wcale go nie używa. Alleluja we mszy świętej następuję po Graduale; gdy zaś opuszcza się. wtedy jego miejsce zastępuje Tractus, obejmujący kilka wersetów z Pisma Świętego, tak nazwany od słowa łacińskiego trahendo, przeciągając, śpiewają go bowiem tonem przeciągłym i smutnym. Kościół śpiewając alleluja przed Ewangeliją, przysposabia serca wiernych do słuchania Ewangelii jako wesołej nowiny. Alleluja śpiewano za czasów świętego Augustyna tylko zacząwszy od Wielkiejnocy do zesłania Ducha Świętego, czyli Zielonych Świątek. Tractus zastępuje miejsce alleluja od niedzieli Starozapustnej do Wielkanocy, we wszystkich mszach w dni niedzielne i świąteczne, we mszy sobotniej podczas suchedni, w wiliją Zielonych Świątek i uroczystości świętych Młodzianków. jeżeli ta nie przypada w niedzielę, tudzież we wszystkich mszach z Requiem. Od niedzieli przewodniej (in albis), w czasie wielkanocnym, Graduał zaczyna się od alleluja. W Kościele greckim śpiewają alleluja i podczas wielkiego postu i w nabożeństwie żałobnem. — Niegdyś zwoływano zakonnice na modlitwę śpiewem „Alleluja,“ zamiast dzwonów. — Wyrażenie „wesołego Alleluja,“ często używa się u nas przy winszowaniu świąt wielkanocnych. Mikołaj Rej zostawił jedne z najpiękniejszych jego pieśni pod tytułem: Alleluja. — Pod nazwą Alleluja, wychodził w Warszawie rocznik religijny, roku 1840, 1841, 1842 i 1843, pod redakcyją Adama Rogalskiego. L. R.

Allemanda. 1) melodyja taneczna w takcie i w tempie allegretta, mająca