Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/450

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

nich, wprawiając je w ruchy wirowe, poczem zlewają się z ich istotą, a zarodniki pokrywają się błoną i dojrzewają. Thuret żyjątkom tym, nazwanym antherozoidia, przypisał rolę upłodnika i porównał z upłodnikiem jawnokwiatowych roślin, z pyłku kwiatowego pochodzącym. Na poparcie zaś swojego zdania, że n tych wodorostów ma miejsce rzeczywiste upładnianie, przytacza on fakta, że tylko te zarodniki wschodzą i rozrastają, które z żyjątkami zespoliły się; zarodniki zaś od żyjątek przez niego usuwane, okazały się płonnemi. Zupełnie podobne zjawiska później zauważane zostały i na niteczkowatych wodorostach, a mianowicie przez Pringsheim, na Oedogonium ciliatum, a przez Cohn, na Sphaeroplea annulina. Gromada wodorostów z powodu wielkiej prostoty w budowie jest nader dogodna dla badań mikroskopowych: często bowiem bez żadnej przerwy można prześledzić, zwłaszcza w drobnych wodorostach, wszystkie szczegóły ich rozwoju. Z tego właśnie powodu największa liczba dzisiejszych mikrografów-botaników czynią swe poszukiwania nad niemi, a poznanie wielu już szczegółów, odnoszących się do komórki roślinnej, zawdzięczamy wodorostom. Wodorosty zajmując najniższy szczebel roślinnej organizacyi, składają gromadę, jak widzimy, bardzo ciekawą pod względem fizyjologicznym; za to mniejszej wagi pod względem użytkowym. Z tém wszystkiém jednak w ogólnej ekonomii świata, wodorosty ważne zajmują stanowisko, albowiem służą za pokarm dla wszystkich trawożernych, w wodach przemieszkujących zwierząt; niektóre zaś, bogatsze w mączkę, cukier i białko roślinne, służą na pokarm i dla samego człowieka, nadewszystko morskie wodorosty z rodzajów Ulva, Laminaria, Sphaerococcus i t. p. Wiele morskich wodorostów zawiera w sobie znaczną ilość jodu, i służą do jego otrzymywania. Temuż samemu pierwiastkowi zawdzięczają niektóre z nich swoje własności lekarskie, jak Gigartina. helminthochortos i Corallina officinalis, używane przeciwko robakom. Gromada wodorostów rozdziela się na trzy wielkie rodziny Ulvaceae, Fucaceae i Florideae. J. A.

Algarbija albo Algarve, najmniejsza i najbardziej południowa prowincyja Portugalii, mająca 130 mil □ powierzchni i około 140,000 mieszkańców; graniczy na południu i zachodzie z oceanem Atlantyckim, na północ z Alentejo, na wschód z Hiszpanią. Kraj ten przerzyna w kierunku z południa ku północy łańcuch gór Sierra-Monchique. Dwie rzeki spławne, Guadiana i Zadao, oraz kilka pomniejszych, przepływają go w różnych kierunkach. Klimat w ogólności bardzo jest przyjemny, lecz grunta górzyste i mało urodzajne, wydają plon zbożowy nie wystarczający na potrzebę mieszkańców; w wielu za to miejscach rosną w obfitości drzewa pomarańczowe, cytrynowe, figowe, migdałowe, daktylowe i oliwne, dostarczając swych owoców handlowi. Wina tutejsze są wyborne, a nadto w różnych miejscach istnieją kopalnie soli, siarki, srebra i miedzi. Główném miastem Algarbii jest Faro, liczące 8,500 mieszkańców; z innych miejscowości zasługują na wspomnienie Lagos (6,600 m.), Abufeira (2,800 m.) i Tavira (9.000 m.). Dawniejsza Algarbij obejmowała jeszcze znaczną część Anduluzyi. Kraj ten był jedną z pierwszych zdobyczy Arabów w Europie i od nich wziął swoją nazwę (al Garb znaczy po arabsku: kraj zachodni). Panowanie ich w tej stronie trwało od VIII do XIII stulecia; poczem około r. 1,250 zaiął Algarbiję Alfons III król portugalski, który część jej wschodnią odstąpił r. 1254 Alfonsowi X królowi Kastylii, resztę zaś połączył z koroną portugalską, zkąd poszły nazwy: Algarbija hiszpańska i Algarbija portugalska.

Algardi (Alessandro), jeden z najsławniejszych rzeźbiarzy włoskich XVII stulecia, ur. w Bononii 1602, um. 1654, uczeń Ludwika Carraccio; z początku, dla