Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/420

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

wykład Arystotelesa do takiego przyszedł poważania, iż go Exegetą, a jego uczniów Alexandryjskiemi, a potem Alexandrystami zwano. Oprócz Kommentarzy nad Arystotelesem (wydanych przez Spengla w Monachium 1842 r.), zostały po nim pisma: O wolności i woli, i Kwestyje fizyczne (Wenecyja 1536 r.), oraz dwie rozprawy: O losie i O duszy, (wydał je Orelli w Zurich 1824 roku); w pierwszej dowodzi, że nauka stoików o przeznaczeniu (fatum) nie zgadza się z moralnością; a w drugiej, że dusza nie jest oddzielną substancyją, lecz tylko formą ciał organicznych, a więc nieśmiertelną być nie może.

Alexander z Trallesu. Autorowie nie zgadzają się z sobą co do czasu, w którym żył ten znakomity lekarz i filozof; zdaje się przecież że w początku wieku szóstego po nar. Chryst. urodził się w Tralles, mieście Lydii. Kilkakrotnie zwiedził Francyję, Włochy, Hiszpaniję i nakoniec osiadł w Rzymie, gdzie nabył wielkiej wzietości, jako posiadający znakomitą biegłość tak w stosowaniu, jako i w wykładzie sztuki swojej. Pisma jego używały wielkiego poważania między lekarzami i uczeni po dziś dzień niemi się posiłkują. W dziełach swoich Alexander opiera się na doświadczeniach własnych wielokrotnie powtarzanych, i jest nierównie wyższym od współczesnych, którzy po większej części zajmują się rozprawami dogmatycznemi i teoretycznemi, częstokroć bardzo zagadkowemu Dzieła jego w oryginale greckim wydane były w Paryżu 1548 r., z przypisami Jakóba Goupil’a. Stary przekład Fabrycyjusza poprawił Albanus Torinus i ogłosił p. t.: De singularum corporis partium ab hominis coronide ad usqie imum calcaneum vitiis, aegritudinibus et injuriis libri quinque, Bazylea, 1533 r. Jan Winter Andernach wydał przekład z greckiego oryginału dzieł Alexandra, który był kilkakrotnie drukowany. Mercuriali przypisuje jeszcze Alexandrowi dzieło o robakach, które ogłosił p. t.: Epistola de lumbricis, Wenecyja 1570 r.

Alexander z Bernay albo Alexander z Paryża, poeta francuzki XII wieku. Pracował nad sławnym poematem Alexander Wielki, naszkicowanym przez Lamberta le Court. Alexander zostawił po sobie wiele romansów w manuskrypcie.

Alexander z Hales, Franciszkanin z klasztoru Hales, w hrabstwie Glocester, kształcił się w Oxfordzie i Paryżu, a potem r. 1222 w uniwersytecie tego ostatniego miasta wykładał teologiję scholastyczną, naginając ją, czego nikt przed nim nie śmiał uczynić, do form arystotelizmu. Umarł 1245 r. Dla swego przenikliwego rozumu, którego dał dowód w wielu okolicznościach, zwano go Doctor irrefragabilis, czyli nieprzeparty. Usiłował on naukę teologii oprzeć na zasadach filozofii, w czem przewyższył samego ś. Tomasza z Akwinu, lecz częstokroć wdawał się w dość dziwne szczegóły, i tak podawał i rozwiązywał w twierdzący sposób takie np. kwestyje: Czy mysz gryząca Hostyję, gryzie Ciało Chrystusa Pana? Kościołowi przysłużył się nauką o skarbie zasług, z lichwą oddanych przez Jezusa Chrystusa i Jego Świętych (Thesaurus supererogationis). Główne jego dzieło przez uczniów dokończone, nosi tytuł: Summa universae theologiae, najlepsza edycyja wenecka (T. 4 in-fol. 1576).

Alexander Natalis (ob. Natalis).

Alexander a Jesu, pochodzący z słynnej familii Kochanowskich, urodzony w 1618 r. w województwie Sandomirskiém, z ojca Marcina Kochanowskiego pódstarosty radomskiego, a z matki Anny Święcickiej. Na chrzcie otrzymał imię Andrzej. Po ukończeniu szkół w r. 1634 wstąpił do zakonu Karmelitów Bosych w Krakowie, dawniej na Strzelnicy, teraz Wesołą zwanej i professyją złożył, gdzie mu zgodnie z przepisami tej reguły dano imię Alexander a puero