Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/407

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

nad Wiliją i Niewiażą i odparł nieprzyjaciela oblegającego Wissewalde. Znajdował się potem z ramienia królewskiego na zjeździe z Krzyżakami o pokój na wyspie wiślanej pomiędzy Solcem a Czarnowem (w Maju 1389), ale tam nieprzyszło do sprawy, oznaczono tylko termin nowego zjazdu w Neidenburgu. Przywilej ten znajduje się u Rzyszczewskiego. Późniejsze tranzakcyje Wigunta z księciem Władysławem Opolskim, pochodzą z r. 1390. Opolski na posag wtedy córce wyznaczał miasto Władysław oraz ziemie tucznowską i bydgoską, za zgodą różnych krewnych swoich i króla Jagiełły. Są trzy dyplomata wydane w tym celu u Rzyszczewskiego; sprawa ta posagowa wlokła się przez pięć miesięcy, zaczęta w Styczniu, ukończyła się w Maju. Za wojny z Wallenrodem w r. 1391 książę został w Litwie za radą Oleśnickiego i starał się niszczyć zamki krzyżackie świeżo zbudowane na ziemi litewskiej, lecz to się nie udało. Kowno przycisnął do tyła, że mało co brakowało do wzięcia, ale przez niecierpliwość odstąpił i stracił porę. Król najwięcej ze swoich braci kochał Wigunta, ztąd osadził go na wielkorządztwie litewskiém, na którem książę jednak niedługo siedział. Umarł bezpotomnym w r. 1392. Powiadają, że od trucizny, którą mu zadał jeden z domowników, podejrzenie bezzasadne padało na Witolda, któremu przez śmierć jego otwierał się wakans na tron wielkoksiążęcy; pochowany Wigunt w kościele katedralnym wileńskim. Jul. B.

Alexander, książę mazowiecki, syn Ziemowita panującego na Płocku, Gostyniu, Sochaczewie, Rawie, Płońsku i części ziemi wiskiej, i Alexandry Olgierdówny, rodzonej siostry Wład. Jagiełły. Królowi wujowi młody książę był winien pierwsze kroki na świecie. Podany był albowiem przez niego w r. 1112 na kandydata do biskupstwa poznańskiego, po śmierci Piotra Wisza, ale nie utrzymał się przeciw Jędrzejowi z Gosławic. Poszukał więc sobie losu za granicą, gdzie był szczęśliwszy na dworze szwagra Ernesta Żelaznego księcia rakuskiego, który się właśnie podówczas ożenił z Cymbarką jego siostrą rodzoną w Krakowie, w początkach roku 1412. W r. 1417 książę chciał być udarowany w akademii krakowskiej zaszczytami naukowemi na wzór prymasa Trąby i udarowany niemi został, skoro później w r. 1422 był nawet rektorem akademii a w kapitule gnieźnieńskiej proboszczem metropolitalnym. W r. 1424 znajdował się w Krakowie na koronacyi Sonki, czwartej żony Jagiełły. W r. 1426 dzielić chciał się spadkiem po ojcu z liczną bardzo rodziną, ale nic nie dostał z powodu, że się już wyłącznie poświęcił stanowi duchownemu. Był już wtedy biskupem trydenckim. W sporze Eugenijusza IV z Felixem V, obranym przez sobor bazylejski, książę przyjął stronę Felixa, który go zaraz mianował kardynałem w r. 1440 i wyprawił w poselstwie do Polski, aby króla skłonił do oświadczenia się przeciw Eugenijuszowi. W r. 1441—2 posłował książę razem i do Niemiec. Kapituła krakowska i akademija uznawały Felixa, ale król się wahał, bo około niego kręcił się dobrze poseł Eugenijusza, kardynał Juljan Cesarini. Wuj cesarza Fryderyka III a brat cioteczny króla Polskiego, miał książę ważne stanowisko, ale kiedy go słuchano obojętnie, z niczem odjechał i Felix potem musiał złożyć papieztwo. Wtedy Fryderyk III dał księciu probostwo świętego Szczepana w Wiedniu, gdy jeszcze podówczas w tém mieście biskupów dyecezyjalnych nie było. Alexander był tutaj siódmym proboszczem, ale zarządzał parafiją nie osobiście, tylko przez wikaryjusza namiestnika. Miał jeszcze książę inne beneficyja w Niemczech, był patryjarchą akwilejskim i administratorem biskupstwa w Chur, w Szwajcaryi. Ale daty wielu tych beneficyjów, kiedy je objął, dotąd pewnej nie mamy. Jest w aktach kapituły krakowskiej bulla do Zbigniewa Oleśnickiego z dn a 5 Kwietnia 1443 r., w której się książę poleca biskupowi, jako legat kościoła powsze-