wprawdzie Alexandra mieszczą go w poczet męczenników i Kościół w kanonie Mszy świętej, wzywa go jako męczennika; ale jego akta nieznane do siódmego wieku, nie są autentyczne; a nazwy męczennika Kościół używał względem wielu świętych papieżów, którzy żyli za czasu prześladowań cesarzów bałwochwalskich, chociaż nie przeleli krwi swojej za wiarę. Listy przypisywane Alexandrowi są apokryfami. Pamiątka jego obchodzona jest dnia 3 Maja. — Ale-Alexander II, urodzony w Medyjolanie, nosił poprzednio imię Anzelm. Będąc kapłanem w rodzinnem mieście, w połowie XI wieku, śmiało uderzał w swych kazaniach na występki duchowieństwa, zwłaszcza na symoniję czyli świętokupstwo. Gwido, arcybiskup medyjolański, aby pozbyć się. żarliwego i natrętnego przyganiacza, wyjednał mianowanie go biskupem łukieskim. Nowy biskup dalej prowadził dzieło kapłana i cieszył się, gdy Pataryni w Medyjolanie, w większych rozmiarach wypowiedzieli wojnę, którą on wprzód toczył, przeciw duchowieństwu gorszących obyczajów. Spólność uczuć i usiłowań połączyła Anzelma z Hildebrandem, późniejszym Grzegorzem VII, papieżem i z ś. Piotrem Damijanem. Po śmierci Mikołaja II, Hildebrand, wielkie już posiadający znaczenie, przyczynił się do wyniesienia na tron papiezki Anzelma, który przybrał imię Alexandra II, (roku 1061). Nadaremno stronnictwo hrabiego Tusculum, spólnie ze złem duchowieństwem, wystawiło przeciw niemu anty papieża Codolausa, biskupa parmeńskiego, pod imieniem Honoryjusza II; Alexander wkrótce powszechnie uznany został, zwłaszcza w Niemczech na soborze r. 1062. Nie przestawał walczyć przeciw zepsutym obyczajom duchowieństwa, używał Hildebranda i Damijana za poradników i legatów; surowo gromił rozwiązłe obyczaje młodego Henryka IV, króla Niemiec; jako stróż świętości małżeństwa nie zgadzał się na rozwód tego króla z Bertą, prawą małżonką; rzucił klątwę na złych jego doradzców, samego powołał do Rzymu, i umarł r. 1073 nim Henryk stawił się na wezwanie. Następcą jego był Hildebrand, i przybrał imię Grzegorza VII. Zostało po Alexandrze 45 listów i ułamki innych. — Alexander III, poprzednio kardynał Orlando Ranuccio, nastąpił po Adryjanie IV, r. 1159. Chociaż jego elekcyja odbyła się kanonicznie, niechętni mu trzej kardynałowie, wybrali jednego z pomiędzy siebie Oktawijana, papieżem, który przybrał imię Wiktora III. Ten anty papież uwięził Alexandra; ale gdy lud zbuntował się na jego stronę, sprawa wytoczyła się przed sąd Fryderyka Rudobrodego czyli Barbarossy, który wezwał obu spółzawodników na sobór do Pawii. Wiktor uzyskał tam potwierdzenie wyboru swego, jakkolwiek przeciwnym był prawu, rzucił klątwę na nieobecnego Alexandra i niedługo potem umarł. Ale schizma nie zakończyła się z jego śmiercią: zastąpił go Guido kremończyk, pod imieniem Paschalisa III. Alexander, wyjechawszy do Francyi, zwykłego przytułku papieżów prześladowanych, odbył sobór w Tours przeciw Albigensom i odwołany został do Rzymu. Fryderyk zdobył część tego miasta, poraziwszy w bitwie Rzymian; ale gdy choroba zmusiła go do odwrotu, papież rzucił na niego powtórną klątwę na soborze lateraneńskim r. 1168. Alexander nie mogąc usadowić się w Rzymie, przeniósł się do Benewentu, dokąd Emmanuel, cesarz konstantynopolitański, wyprawił posłów r. 1170, obiecując zjednoczyć Kościół grecki z łacińskim, jeżeli on zgodzi się połączyć państwo rzymskie z greckiem, pod jednym monarchą. Papież odpowiedział, że nie jest mocen złączyć tego, co jego poprzednicy stanowczo rozdzielili. Po śmierci, niedługo potem, anty papieża Paschalisa, zajął jego miejsce Jan, opat sturmeński, pod imieniem Kalixta III. Nareszcie po bitwie pod Legnano, w której Lombardowie zwyciężyli Fryderyka, pokój zawarty został w Wenecyi, podczas osobistego widzenia się Alexandra z ce-
