Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/381

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

królów francuzkich; pozostałe najznaczniejsze ich posiadłości utworzyły księstwo Alemannii.

Alemański dyjalekt, (ob. niemieckie dyjalekta).

Alemański kodex, zbiór praw, zwyczajów i obyczajów dawnych Alemannów, o ile zgodnych z Nauką Chrystusa, ułożony z polecenia króla Austrazyi Dagoberta. Kodex ten, spisany po łacinie, nader wielkiej wagi pod względem historycznym i językowym, przed wszystkiemi innemi prawami staro-Germańskiemi odznacza się łagodnością i ludzkością.

Alembek (Fryderyk), doktor teologii, kanonik Przemyski, proboszcz Pnikutski, za biskupa Przemyskiego Piaseckiego mianowany wikaryjuszem generalnym i officyjałem, przytem posiadacz beneficyi Żurawice blisko Przemyśla, umarł pod koniec roku 1672. Jest on autorem dzieł kilkunastu pisanych w języku łacińskim, z których ważniejsze: 1) Trzebinijana, to jest, zbiór przywilejów i innych dokumentów tyczących się biskupstwa katedry i kapituły Przemyskiej (w rękopiśmie); zbiór ten tak nazwany został przez Alembeka na pamiątkę biskupa Trzebickiego, jego protektora. 2) Annulus Canonicalis. 3) Gemma Ecclesiae Cathedralis. 4) Quaestio de auctoritate intollibili Eclesiae Catholicae (Cracoviae 1634 r.). 5) Liber privilegiorum Venerabilis Capituli Premisliensis. 6) Liber privilegiorum Dioeceseos. 7) Colectanea librorum consistorialium Premislenium. 8) Regestrum omnium librorum venerabilis Capituli. 9) Patriarche et Primates. 10) Pontifex Episcopus. 11) Primi Episcopi Premislienses. Zostawił nadto wiele innych rękopismów, o czém obszerniejsza wiadomość w dziele Zacharyjasiewicza: Vitae Episcoporum Premysliensium. (K. IV—VII).

Alembek (Ludwik Waleryjan), Lwowianin, napisał panegiryk wierszem gładkim w języku łacińskim, p. n.: Pantheon virtutis et sapientiae; (panteon cnoty i mądrości). Kraków u Góreckiego, 1682 r.

Alembert (Jan le Rond d’), jeden z najsławniejszych matematyków i najcelniejszych pisarzy XVIII wieku, urodzony w Paryżu 1717 r., syn naturalny kawalera Destontes i pani de Tencin, zaraz po narodzeniu podrzucony w kościele St Jean le Rond przez rodziców, chcących ukryć ten owoc tajemnego związku, słabą swoją komplexyją do tego stopnia wzbudził litość kommisarza policyi, że nie odesłał go do domu podrzutków, lecz powierzył na wychowanie żonie biednego rzemieślnika. Pod jej macierzyńską opieką, słaby zrazu chłopczyk wnet przyszedł do siły i zdrowia, a że zadziwiające okazywał zdolności, w 12 roku życia oddanym został przez dobroczynne osoby do Collège Mazarin, gdzie we wszystkich klassach pierwsze odbierał zachęty i nagrody. Wyrósłszy na młodzieńca, bujał po wszystkich polach wiedzy, zawsze jednak wracał się do matematyki, do której od dzieciństwa największą już okazywał skłonność: i tak: najprzód poświęcał się prawu, później medycynie, aż nareszcie dwie prace matematyczno-fizyczne powszechną nań zwróciły uwagę. Były to rozprawy o ruchu ciał stałych w płynach i o rachunku integralnym, które Akademija Nauk osądziła tak dalece znakomitemi, że 1741 roku obrała go swoim członkiem. Następnie napisał: Traité de dynamique (Paryż 1743; najlepsze wydanie 1759) i Traité des fluides (Paryż 1744), zaś rozprawą swoją: Reflexions sur la cause des vents (Paryż 1747) uzyskał nagrodę wyznaczoną przez Akademiję Nauk w Berlinie, i mianowany został jej członkiem. Z innych prac przedstawianych tejże akademii odznaczają się: Traktat o czystej analizie (1746 i 1749 r.), oraz: O drganiu strun (1748 r.). D’Alembert czynny brał udział w badaniach uzupełniających odkrycia Newtona