Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/357

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

jego oczernili go przed królem Emmanuelem, który odwołał go z Indyj i posłał na jego miejsce Lopeza Soareza. Albuquerque, pomimo że mu szach Izmael obiecał dopomódz do powstania przeciwko Emanuelowi, posłusznym był swemu królowi, opuścił Goa i poleciwszy królowi jedynego swego syna, umarł dnia 16 Września 1515 roku. Zwłoki tego znakomitego męża zawieziono do Goa i tam je uroczyście pochowano. — Syn jego Albuquerque (Blasius), doszedł do najwyższych godności w Portugalii i opisał życie swego ojca w dziele pod tytułem: Commentarios del grande Alfonso de Albuquerque, 1576.

Albus, albo biały fenig, moneta zdawkowa srebrna, którą od roku 1360, za Karola IV, wybijać zaczęto i która aż do roku 1798 krążyła w Kolonii i Hessyi; w ostatnim kraju nawet do roku 1842 na albusy liczono, których 32 szło na talar. W r. 1835 ściągnięto monetę po jednym albusie wartości, a w r. 1842 dwu albusową. We Wrocławiu według dawnego systematu miar i monet, były w obiegu grosze białe (Weissgroschen), których wartość wynosiła około 4 groszy polskich. W Bazylei także niekiedy na albusy liczono, dając im wartość 2 krajcarów. W Danii albus oznacza miarę powierzchni gruntu, będącą trzecią częścią tak zwanej beczki wysiewu, która równa się prawie naszemu morgowi.

Alcabala, Alcavala, podatek dziesięciny, pobierany z wpływów wszystkich sprzedaży publicznych w Hiszpanii.

Alcala, arabska nazwa wielu miast hiszpańskich, z których najznakomitsze: Alcala de Henares, w Nowej Kastylii, nad rzeką Henares, wpadającą do Tagu, słynne uniwersytetem założonym w roku 1499 przez kardynała Xymenesa, pamiętne jako miejsce urodzenia Michała Cervantes. — Drugie, dość znaczne miasto tegoż imienia jest: Alcala de Real w Andaluzyi.

Alcala (don Pedro Rivera, książę), wice-król Neapolu pod Filipem II królem Hiszpanii, słynny mądrością, z jaką walczył przeciwko klęskom, które za jego rządów spadły na podwładne mu kraje; odparł Turków, którzy już wylądowali i uśmierzył buntowników, którzy sobie niejakiego Martona już nawet wybrali królem. Alcala umarł 1571 roku; życiopisowie jego wymieniają przeszło 100 wyroków, któremi obalił rozmaite nadużycia.

Alcan (Michał), inżynijer francuzki, urodził się 1811 r. w Donnelay (Meurthe); w dzieciństwie użytym był do pracy około roli, a będąc oddany następnie na naukę do introligatora w Nancy, znalazł przyjaźniejszą sposobność kształcenia się; wieczorami uczęszczał na kursa publiczne, a czas spoczynkowi odjęty obracał na czytanie pożytecznych książek. Towarzystwo przyjaciół pracy zwróciło na pilność jego uwagę i nagrodziło go medalem srebrnym. Udawszy się w r. 1830 do Paryża, przyjął czynny udział w wypadkach lipcowych tegoż roku, a następnie usposobiwszy się własną usilnością, wszedł do szkoły centralnej sztuk i rzemiosł, po której ukończeniu, z torbą podróżną na plecach i kijem w ręku, udał się pieszo w podróż po Francyi, dla nabycia praktycznych wiadomości. Zatrzymał się czas niejaki w Louviers, gdzie dał się poznać jako zdolny inżynijer, przez co zjednał sobie poważanie powszechne; następnie udał się do Elbeuf, gdzie bezpłatnie wykładał dla robotników kurs nauk początkowych. Poświęcając się gorliwie zastosowaniu nauk do przemysłu, poczyni! wiele pożytecznych odkryć i wprowadził ulepszenia w tkactwie. Wypadki prac jego są wyliczone w jego znakomitém dziele: Essai sur l'industrie des matieres textiles (Paryż 1847 r.), w którem dokładnie opisał prace około bawełny, lnu, konopi, wełny, kaszmiru, jedwabiu, kauczuku i t. d. W roku 1845 mianowany został professorom sztuki przędzenia i tkactwa w szkole centralnej sztuk i rzemiosł. Rewolucyja lutowa 1848 roku, otworzyła mu zawód polityczny; wybrany reprezentantem ludu z departamentu