szewką, z obszewką na około takiejże barwy, z pętlicami srebrnemi na przedzie. Na głowie miał biret, w reku niósł berło wyzłacane. Taki strój opisuje nasz poeta Fr. Karpiński; w nim postępował w uroczystej processyi po kościele, gdy go w tej akademii Jezuici zrobili nauk wyzwolonych i filozofii doktorem, a świętej teologii bakałarzem. — Po upadku zakonu Jezuitów i zaborze części Rzeczypospolitej wraz ze Lwowem, rząd austryjacki, założył szkołę tu główną, nazwaną od imienia panującego: Universitas Josephina; uroczyste jej otwarcie odbyło się dnia 16 Listopada 1782 r., (ob. Uniwersytet Lwowski). K. Wł. W.
Akademija Wileńska, (ob. Wileński uniwersytet).
Akademija Zamojska. Założył ją w r. 1593 Jan Zamojski hetman wielki koronny, mąż równie nauką, jak przeważnemi zasługami dla kraju znamienity, jeden z największych wodzów swego czasu. Na prośbę jego, papież Klemens VII, potwierdził tę szkołę, porównywując ją z innemi akademijami, tak krajowemi jak i zagranicznemi, dozwalając w niej tworzyć doktorów filozofii, obojga prawa i medycyny, tudzież notaryjuszów, stanowiąc każdoczesnego biskupa chełmskiego, w którego dyjecezyi Zamość leży, kanclerzem akademii. Otworzoną została roku 1595, ale akt fundacyi wydał Jan Zamojski dopiero 1601 r. Król Zygmunt III nielubiąc go, odmówił potwierdzenia swego. Podług tej fundacyi, ustanowionych było dziesięciu professorów: 1) prawa cywilnego, 2) prawa polskiego, 3) filozofii moralnej, 4) fizyki, 5) logiki i metafizyki, 6) matematyki, 7) wymowy, 8) retoryki i dyjalektyki, 9) poezyi i syntaxu, 10) analogii i ortografii. Dla pierwszych siedmiu professorów przeznaczył rocznej pensyi dla każdego po złp. 230, dla trzech ostatnich po 150. Na opłaty te oddał Zamojski akademii na wieczne czasy wieś Bukowinę, w ziemi przemyskiej, tysiąc złotych owoczesnych dochodu przynoszącą. Ze zaś tak szczupły fundusz niemógł wystarczyć na wszystkie wydatki, kazał założyciel ze skarbu swego dopłacać część brakującą, dopókiby dodaniem drugiej wsi akademii nie wzbogacił. To było pierwszém jej uposażeniem. W r. 1600 założył Zamojski kollegijatę w Zamościu, przeznaczając w niej dziekaniją, scholasteryją, kustodyją i cztery kanonije wraz z wszystkiemi dochodami dla uczonych i dobrych mętów z pośród professorów akademii. To było długiem a znaczniejszem uposażeniem. Następcy jego zapisami jak i prywatni, takowe zwiększali: w roku 1664, wynosiło złp. 197,000. Dochód zaś całej akademii w roku 1683 wynosił złp. 8,000, nigdy zaś nieprzechodził 13,000 złp., nielicząc w to beneficyjów i funduszów przeznaczonych dla wysłużonych professorów stanu duchownego i świeckiego. Do podnoszenia dochodów i wypłacania pensyj wybierano kwestora z wyższych professorów na rok jeden, który, równie jak wszyscy urzędnicy akademii, obowiązywał się do wiary i uczciwości. Na trzy dni przed wyborem nowego rektora, składał rachunki. Wszystko to, co zebrano z zapisów w album, z kar pieniężnych i innych przypadkowych dochodów, rozdzielano w równych częściach między professorów, rektora i kwestora. — Majątkiem całym akademii zawiadował scholastyk kollegijaty zamojskiej wraz z rektorem. Klęski krajowe, po czasach Jana Kazimierza, naraziły wszystkie fundusze na wielkie straty. Domy akademii, z których dochód miała, dla morowego powietrza i najazdów, stały pustkami: opuszczone, szły w ruinę; kapitaliki na domach mieszczan zamojskich lokowane, poprzepadały w większej części: ogrody ogołocone z drzew, i zabrane na fortyfikacyje. — Akademija Zamojska, miała cztery główne wydziały: I) teologiczny z pięcia katedrami: teologii moralnej, teologii dogmatycznej, teologii polemicznej, teologii kazuistycznej i historyi kościelnej; II) prawny, miał pięciu professorów, dwóch do prawa cywilnego, dwóch do prawa kanonicznego, i jednego do prawa narodów; III) filozoficzny, liczył także pięciu
