Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/168

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

francuzka szkoła zamiast affekcyi używa wyrazu greckiego pathia, wówiąc np. gastropathia, co oznacza choroby żołądka.

Affekt, oznacza każde wzruszenie umysłu i pozbawienie go właściwej równowagi między myślą a wolą. Powstaje on zwykle z wrażeń silnych i gwałtownych, zwłaszcza nieprzewidzianych, o ile takowe w skutkach swoich nadwerężają i zmieniają spokojnosć umysłu; dla tego też affekt bywa tak rozmaity, a rodzaje jego tak liczne, jak rozliczne są sposoby wstrząśnienia wewnętrznej równowagi człowieka. Affekt tém się różni od namiętności, że ta ostatnia jest raczej jedynie trwałą do niego dyspozycyją, raz na zawsze w duszy ludzkiej wkorzenioną, niby podstawą wulkaniczną, z której za najlżejszém dotknięciem wybuchają płomienie affektu w uczuciach i w czynie. Dla tego też namiętność bywa trwałą, affekt przemijającym, choć za to wprawdzie tém silniejszym, jakoż w najwyższym stopniu doznany, działa on częstokroć na chwilową lub dłuższą utratę przytomności, niekiedy nawet zabija. Affekta dzielą się na pobudzające, jak np. gniew, zemsta, radość; i na przytłumiające, jak: smutek, zwątpienie i t. d. Niektóre affekta objawiają się w samej już powierzchowności dotkniętego niemi człowieka, np. affekt wstydliwości i radości w rumieńcu, przestrachu i gniewu w bladości; sam śmiech nawet i płacz są jedynie naturalnemi środkami odwrócenia od organizmu fizycznego szkodliwych skutków gwałtownego affektu. I zwierzęta, równie jak człowiek ulegają affektom; wszakże jeden tylko człowiek zdolny jest pohamować je i dowolny nadać im kierunek. — W dawnej polszczyznie Affekt znaczył to samo co miłość, przywiązanie. F. H. L.

Affektacyja, przesada, przeciwna naturalności i szlachetnej prostocie, udaje zalety, których nie ma i pragnie wzbudzić przekonanie o ich wrodzonem istnieniu, w którym to celu najczęściej stara się naśladować cudze wzory. W artystach scenicznych affektacyja jest wadą niezmiennie szkodliwą dla illuzyi prawdy, w jaką nas widok przedstawienia wprawić zamierzył; w życiu potoczném najczęściej wyradza się w śmieszność i liche daje wyobrażenie o umysłowych zasobach osoby affektującéj. — W dawnym języku urzędowym affektacyja znaczyła to samo co żądanie, np. „Affektacyja i instrukcyja sejmików na sejmie nie przyszły do skutku.“ (Vol. Leg. III. 328).

Affettuoso od affetto, affekt, znaczy w muzyce wykonanie czułe, pieszczotliwe, tęskne. Dziś wyraz ten mało używany.

Affidavit, (z średniowiecznego wyrazu łacińskiego: affido, stwierdzam przysięgą), w prawie angielskiém oznacza skrypt, którego treść jest sądownie zaprzysiężoną, mianowicie żaś sądowne zaprzysiężenie właściciela okrętu, oprócz towarów w specyfikacyi urzędowej zamieszczonych, żadnego innego ładunku na statku swoim nie ukrywa. Za każdém w trakcie podróży wyładowaniem lub dobieraniem nowych frachtów, affidavit powinien być przez kapitana okrętu odnawiany.

Affilijacyja, przysposobienie za syna (z łacińskiego ad i filius) (ob.), Adopcyja. W zakonach aflilijacyja znaczy przybranie za braci (lub siostry) takich osób, które dla szczególnych powodów nie mogą otrzymać święcenia; tak samo też i całe zakony, zwłaszcza małoliczne, affilijują się nieraz do drugich, potężniejszych.— W massoneryi affilijacyją nazywa się przyjęcie do związku lóż wolnomularskich innej loży, poprzednio zkąd inąd ukonstytuowanej, oraz czasowe, lubo dłuższe dopuszczenie do loży pojedynczych członków, przyjętych już przedtem do innej, i nadal w niej pragnących pozostać.

Affinacyja. Wyraz ten w najogólniejszém znaczeniu oznacza czynność mającą na celu oczyszczenie jakiegokolwiek ciała od domieszać pobocznych.