Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/158

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Aelia Capitolina nazwane zostało miasto, wzniesione na gruzach zburzonej Jerozolimy, z rozkazu cesarza rzymskiego Aeliusza Hadryjana. Miasto rzeczone zbudowane, według Dyjona Kassyjusza, około r. 133 po Chrystusie, zaś według kronikarza kościelnego Euzebijusza r. 136 po Chrystusie, zaludnione było kolonistami pochodzenia obcego, a Żydom pod zagrożeniem kary śmierci wzbroniono zbliżać się do miejsc świętych. Co więcej, aby słowa Chrystusa zupełnie się spełniły, na miejscu gdzie był kościół Jehowy, postawiono świątynię Jowisza kapitolińskiego (Dio Cassius, LXIX, c. 12—14).

Aelius Donatus, sławny grammatyk, który żył około 354 r. po nar. Chr. Był nauczycielem ś. Hieronima i napisał grammatykę łacińską w dwóch częściach: 1) Ars, sive editio prima de litteris syllabisque, pedibus et tonis. 2) Editio secunda de octo partibus orationis. Z tej książki uczono dzieci przez wszystkie wieki średnie. W Polsce wydrukowano ją po raz pierwszy w Krakowie 1509 r. z objaśnieniem Jana z Głogowy: a ostatni raz wyszła w 1795 r. Z tych dzieł Donata pierwsze nazywało się majus alphabetum albo Donatus major, a drugie octo partes orationis albo Donatus minor.

Aelopantalion podobnie jak Melodikon (ob.), jest narzędziem muzyczném klawiszowém, w którem powietrze z miechów nadymanych nogami grającego zgęszczone i wepchnięte w trąby różnej wielkości, zmusza języczki metalowe do drgania i wydania tonu. Instrument ten wynaleziony i zastosowany do ożycia przez Brunnera i Hoffmana w Warszawie około r. 1828 (Ob. Biblioteka Warszawska z r. 1847, tom II).

Aeneas Jan, jeden z współtłumaczów i wykładaczów sławnej biblii braci czeskich, zwanej od miejsca wydania „Kralicka,“ 6 t. in 4, drukowanej w latach 1579—1593. (Ob. „Biblija“).

Aeneas Sylvius (ob. Prjus II).

Aepinus (Franciszek Maryja Ulrich Teodor), sławny fizyk, urodził się w Rostocku 1724 r., umarł w Dorpacie 1802 r. Aepinus zajmował się głównie elektrycznością i jemu to właściwie przypisują wynalezienie kondensatora elektrycznego i elektroforu. Powołany na członka akademii petersburgskiej w r. 1757, Aepinus, pełnił potem obowiązki professora fizyki i matematyki przy W. Księciu Pawle, synie cesarza Piotra III, następnie został generalnym inspektorem szkół. Główne jego dzieło jest: Tentamen Theoriae Electricitatis et Magnetismi (Petersburg 1759).

Aërodynamika inaczej Pneumatyka (äer powietrze, dinamis siła). Jest część aeromechaniki, zastanawiająca się nad gazami, a szczególniej nad powietrzem atmosferycznem w ruchu będącem. Tutaj należą prawa wypływu powietrza z naczyń, które, podobnie jak przy wodzie, odbywać się może pod wpływem ciśnienia jednostajnego, albo zmniejszającego się, tudzież otworami w cienkiej ścianie naczynia znajdującemi się, lub przez rurki w otwory wstawione. Zjawiska ściśnienia w strumieniu wypływającym mają miejsce tutaj, podobnie jak przy wodzie. Tutaj uważa się także opór, jakiego powietrze doznaje, przepływając przez rury długie lub kanały, pochodzący od tarcia, które zależąc od materyjału z jakiego też rury są zrobione, jest proporcyjonalny długości kanału, kwadratowi z prędkości poruszającego się powietrza, a odwrotnie proporcyjonalny średnicy kanału. Do Aerodynamiki należy mierzenie prędkości poruszania się powietrza, i opisanie i użycie narzędzi do tego celu służących, a nazywanych powszechnie anemometrami (ob.). Tutaj należą prawa uderzania powietrza o powierzchnie ciał, przyczem na szczególną uwagę zasługuje działanie, wywierane uderzaniem nieograniczonego strumienia na powierzchnię ciał (koła wietrzne), które podobnie