Strona:PL Dzieła Ignacego Krasickiego T. 6.djvu/42

Porównanie Aleksandra z Cezarem.

 Ze wszystkich, których nam wystawują dawne historye, bohaterów, powszechnem zdaniem najznamienitsi są, a oraz najpodobniejsi do siebie Aleksander i Cezar; porównanie więc onych samo z siebie wypada.
 Postać ich była wspaniała i kształtna, ale że toż samo, które pieści, umie i upokarzać przyrodzenie, krzywy miał kark Aleksander, a Cezar był łysy. Żeby więc mniej wydatną obudwu uczynić przywarę, nadkręcili sobie karków Aleksandra dworzanie, Cezara uwieńczyli laurem, żeby łysinę zakrył. A że co pańskie, to dobre; i łysina i krzywość stały się wdziękiem.
 Tchnęli nienasyconą chęcią sławy i pierwszeństwa; wszystkie też ich zamysły i czyny jedynie do tego celu dążyły. Doszli go, lecz nie użyli, zostawując pamiętną następcom naukę, iż nie na czczych pozorach prawdziwa szczęśliwość zawisła. Jeżeli jednak wyniosłość usprawiedliwić można, znośniejsza była w Aleksandrze z ojca króla w narodzie podległym urodzonym, niż w Cezarze, który dla nasycenia żądzy swojej śmiał się targnąć na własną ojczyznę.
 Pierwiastki ich życia wcale były różne: w szesnastym roku Aleksander rządy objął i wkrótce pokonawszy Greków, Daryusza stał się zwycięzcą, ale też przy końcu krótkiego życia okrucieństwem, rozpustą, zbytkami skaził nabytą sławę. Płakał dumny Cezar, iż w tym wieku, w którym Aleksander życia dokonał, jeszcze był jemu nic podobnego nie zdziałał. Kroki jego pierwsze nie czynią mu zalety; lubo się albowiem z młodości wydawała w nim wspaniałość i odwaga, niemniej zbytkami i rozpustą inną młodzież przewyższał, jednając zaś sobie miłość u ludu, dogadzał jego żądzom takiemi wydatki, iż straciwszy własną majętność, w tak wielkie wpadł długi, że gdy miał rządy Hiszpanii obejmować, musiał za niego dłużnikom ręczyć Krassus, aby go z Rzymu wypuścili. Przyjaźń Juliusza z Katyliną zdawała się usprawiedliwiać podejrzenie, iż był niegodziwego spisku uczestnikiem, co sam niejako utwierdził, śmiejąc usprawiedliwiać zbrodniów i łagodząc surowość senatu, gdy szło o karę hersztów.
 Do najwyższego stopnia sławy szedł Aleksander drogą wspaniałą i jawną. Cezar stał się panem podstępem i zdradą. W kunszcie wojennym zdają się być większe dowody na stronę Cezara, gdyż z bitniejszemi i bieglejszemi niżeli Aleksander miał do czynienia. Jedna tylko była wyprawa Aleksandra przeciw Grekom, dalsze zwycięztwa nad zniewieściałemi Persami i dzikiemi narodami odnosił. Cezar zaczął od walecznych Gallów i Niemców, ze