Strona:PL Cwiklinski Zagadnienia Tukidydesowe.djvu/14

 Czy jednak wykonał tę zapowiedź?
 Siedząc jeszcze na ławach uniwersyteckich wahałem się zaprzeczyć stanowczo ogólnej autentyczności mów, bronionej prawie powszechnie. Rozumiałem jednak dobrze, że w różnych przechowanych mowach (orationes rectae) spotykamy odchylenia od prawidła I 22 i wykazałem to na przykładach: zdarzają się więc anachronizmy, Tukidydes wkłada w usta mowcy słowa, których nie mógł wygłosić; mowcy zbijają twierdzenia innych mowców, wypowiedziane w odmiennych okolicznościach; zapowiedziane dwa zgromadzenia zlewa autor w jedną całość i każe jednemu mowcy przemawiać — odnajdujemy sporo licencyj podobnego rodzaju. A dobitniejsze argumenty? Nikt nie będzie twierdził, że Epitafios jest autentycznym powtórzeniem mowy, przez Peryklesa wygłoszonej nad grobem poległych wojowników. I czyż za autentyczny możnaby uznać dialog melijski? Sprawa, o którą chodziło, była błaha, postępowanie Ateńczyków brutalne, uzasadnione racją stanu. Rozumiałem, że definicja I 22 nie określa jasno zapatrywania autora, nie zawiera jednolitego wytłumaczenia problemu. Atoli trudności, które każdy czytelnik zauważyć musi, sprzeczności między I 22 a licznym zastępem mów usunąć nie potrafiłem. Usiłowali znaleźć wyjście badacze w ostatnim czasie.
 W wymienionej pierwszej rozprawie wypowiedziałem mniemanie, że mowy w pierwszej części dzieła, zwłaszcza w księgach I i II dopiero po roku 404 weszły do dzieła jako artystyczne przeróbki streszczeń, a raczej konceptów z lat wcześniejszych. Schwartz i Pohlenz ścieśnili to twierdzenie, odróżniając mowy dawniejsze od późniejszych. Czy jednak to twierdzenie można odpowiednio uzasadnić, czy rzeczywiście odróżnić można dwie epoki w pracy Tukidydesa, i czy w odniesieniu do pierwszej a nie do całego dzieła skreślił Tukidydes prawidło I 22? Schadewaldt na podstawie uznania dwóch epok oparł z niezaprzeczalną subtelnością pomyślaną charakterystykę Tukidydesa w pierwszym i późniejszym okresie twórczości — Tukidydesa historyka po r. 421, i Tukidydesa myśliciela i pisarza po roku 404. Według Schadewaldta Tukidydes napisał I 22 według swego pierwotnego planu, obejmującego tylko wydarzenia z 10-letniej wojny. W czasie między określeniem zasady metodycznej I 22 i mowami późniejszych warstw nastąpił w Tukidydesa umyśle zwrot, nastąpiła zmiana meto-