Stare zagadnienie wiarogodności rzymskiej tradycji historycznej o pierwszych 2 wiekach, nie przestaje być aktualnem. W okresie wojen ze Samnitami i Pyrrosem główne instytucje państwowe rzymskie istnieją już w tych samych prawie formach, jakie się przechowały aż do czasów tryumfu samowładztwa. Ale dla historji, jako nauki politycznej, najciekawsze w tych instytucjach są właśnie dzieje ich powstania i etapów pierwotnych, początkowych. Dlatego więc przy bardzo daleko posuniętym sceptycyzmie co do prawdziwości przekazanych przez tradycję rzymską dawnych zdarzeń dziejowych, chętnie opieramy naszą rekonstrukcję początkowego rozwoju politycznego rzeczypospolitej rzymskiej na tej właśnie tradycji, bo inaczej wogóle nie mielibyśmy dla rekonstrukcji materjału. Przykładem niekonsekwencji tego rodzaju jest chociażby wyprowadzanie podstaw prawnych władzy konsularnej z prerogatyw króla i jego imperjum, o czem właściwie niema żadnych zasługujących na wiarę danych. Również pozbawione jest trwalszego oparcia nawiązywanie powstania nowych magistratur wyższych (cenzury, pretury) do walki plebsu z patrycjatem, chociaż jej historja jest najzupełniej niepewna i gęsto poprzeplatana późniejszemi zmyśleniami i odgłosami zmagań socjalnych II i I stuleci a. Ch. Historycy rzymscy szeroko opowiadali o poprzedzających powstanie tych urzędów walkach, projektach, rogacjach i t. d.: są to jednak prawie zawsze późniejsze amplifikacje, nie pozbawione cech ciekawych, ale tylko dla historji okresu, w którym one same powstały.
To, co po odrzuceniu przeróżnych oczywistych wymysłów pozostaje z tradycji dziejowej rzymskiej, sprawia wrażenie
Strona:PL Chyliński O powstaniu.pdf/3
Ta strona została uwierzytelniona.
IV. Zjazd historyków polskich w Poznaniu 1925.
Sekcja I.
Konstanty Chyliński.
O powstaniu urzędu cenzorów.
