Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/302

powolną owieczką pastorów: jakoż, w protestanckiej Szwajcarji spotyka się z wytrwalszem o wiele prześladowaniem niż w katolickiej ale zakażonej sceptycyzmem Francji. Umiera na udar mózgowy w r. 1778.
 Rousseau był jednym z ludzi, którzy wywarli największy wpływ na ducha współczesnych i przyszłych pokoleń. Koleje jego życia, w którem poznał wszystkie niedole, upokorzenia i upadki, uczyniły zeń niejako symbol ludu dźwigającego się z poniżenia i żądającego dumnie swoich ludzkich praw. Wychowawszy się poza Paryżem, niemal poza społeczeństwem, wolny od światowych nawyków i uprzedzeń, Rousseau wnosi w swoich myślach, w swoim sposobie czucia, coś świeżego, mocnego, odrębnego. Jest on ojcem Romantyzmu: wybujały indywidualizm, chorobliwa uczuciowość, bunt przeciw społeczeństwu, żywe poczucie przyrody, — oto elementy które wniósł z sobą w literaturę, porywając współczesnych czarem stylu i namiętnością wyrazu, odbijającą od oschłości i intelektualizmu XVIII w. W miejsce urzędowych formułek religji, Rousseau dobywa z serca człowieka żywy strumień ludzkich poczuć moralnych (mimo iż nieraz dość dziwnie przezeń pojętych); uczy te wyschłe serca kochać; wskazuje dostojeństwo i słodycz macierzyństwa, powagę i doniosłość wychowania dzieci. Ośmnasty wiek, przed Roussem trzeźwy i cyniczny, po Roussie staje się aż do zbytku czułostkowym, nadużywa deklamacji o tkliwości i cnocie. Szczytowym punktem uwielbienia Rousseau’a stała się epoka Rewolucji francuskiej, która zeń uczyniła niejako swój sztandar i swego Messjasza; w ostatniej dobie natomiast Francja zdradza mało sympatji dla tego pisarza, któremu, mimo jego genjuszu, brak jest wielu rasowych cech francuskiego ducha.
 Na schyłku lat, dręczony rozwijającą się manją prześladowawczą, Rousseau podjął spisanie dziejów swego życia, iżby mu służyły za świadectwo wobec potomności: książka ta, pełna odrażających rysów ale wnosząca zarazem w literaturę elementy nieznanej dotąd świeżości i szczerości, to Wyznania, utwór najbardziej dziś czytelny z całej puścizny pisarskiej Rousseau’a.

---