o ‘lipcu’ i ‘sierpniu’; chorw. srpań); sierpik. Prasłowo; brak go w lit. (jest tylko łotew. sirps i sirpe), greckie harpē, ‘sierp’, łac. sarpio i sarpo, ‘obrzynam’. Oboczna postać skerp (kerp). U wszystkich Słowian tak samo: cerk. itd. srp, rus. sierp, itd.
sierść, od 15. do 17. wieku często bez ś: sierć; sierzchl, sierśl, o ‘wełnie-sierści’, »sirszl kozia« w biblji; nasierszały, ‘najeżony’; lit. szerszas, ‘mrowie’, czes. srchký, cerk. srchek, o ‘szorstkim’ (sz- nagłosowe pojawia się tu często, rus. szerst’, ale cerk. srsť); staroniem. hursti, o ‘czubie’.
sierszeń, dawniej sirszeń; prasłowo; cerk. srszeń i srszel, srsza (i ze wsuniętem t: strszel), rus. szerszeń (tak i u innych Słowian; u Czechów, jak u nas, srszeń; mają oni jednak i srszeti, ‘szaleć’ i ‘brzęczeć’: »hniew srszí«, »jiskry srszí«, ‘sypią się’). Lit. szirszuo i z licznemi odmianami szirszinas, szirszlys, prus. sirsilis; niem. Horniss, łac. crabro, bo nasze s z k podniebiennego (por. sierść).
sietny, ‘nędzny’, tylko na Podhalu i u Tetmajera. Prasłowiańskie; cerk. sěta, ‘smutek’, sětowati, rus. sietowat’, ‘smucić się’, serb. sjetan, sjetno, ‘smętno’.
siewierz, u nas już tylko w nazwach miejscowych, u Czechów jeszcze o ‘śnieżycy’, rus. i cerk. siewier, ‘północ’ (ale nazwa Sybir tu nie należy), siewiernyj, ‘północny’; Siewierzanie, Sewrjuki, szczep wschodniosłowiański nad Desną (Nowogród siewierski), a Siewierz za Dunajem. Prasłowo; lit. sziaurys, ‘wiatr północny’, sziaurē, ‘północ’, sziaurys, ‘wściekły (o wichrze)’; goc. skūra windis, ‘burza’, niem. Schauer; łac. caurus (bez nagłosowego s-), ‘wiatr północno-zachodni’. Nasze s z sk. Znaczenie pierwotne nie od położenia, lecz wyłącznie od ‘wiatru, burzy’.
sięgać, sięgnąć; w licznych złożeniach jeszcze i pierwotne siąc: dosiąc, przysiąc, osiąc; dosięgać, przysięgać, przysięga, przysiężny, krzywoprzysiężnik (Słowianin przysięgając dotykał ręką ziemi, sięgał do niej); siąg, siążeń, dziś sąg, sążeń (p.); bez nosówki sag w posag (p.). Prasłowo; lit. segti, sagyti, ‘przypinać’, sagas, saga, sagtis, ‘klamra’, ind. ā-sadżati, ‘przypina’, sakta-, ‘przypięty’, sakti-, ‘zawieszenie’, awest. fra-handżati, ‘przywiesza’ (z nosówką, jak u Słowian). Cerk. prisęga, sęgnąti, sęzĭń, ‘sążeń’, czes. sáh, przisaha, rus. prisiaga.
sigać, ‘rzucać’, narzeczowe (w 16. wieku zapisane jako mazowieckie: »kamyckami sigali«). Prasłowiańskie; rus. signut’, ‘skoczyć’, cerk. sig, ‘kostka’ (w losowaniu), serb. siga, o ‘zędrze’.
sik, sikać, siknąć, sikawka, odmiana od sykać, p. syk; por. rus. sikawa, ‘plotka’; dalej siklawa, ‘wodospad’, na Podhalu, z węg. (por. czes. seklawý, ‘trzęsący’,?); cerk. sikawica, ‘trąba wodna’. Dalej sikora, sikorka, zachodniosłowiańska nazwa ptaszka, ‘parus’, od syku, ‘pisku’, czes. sikora i sýkora (p. syk); nasza pisownia 15. wieku nie stanowi o właściwem brzmieniu, jej szykora można tak i owak czytać, ale w 16. wieku stanowczo sikora; przyrostek jak w piskorz, komor.
siła, silić się, silny; usile, albo: ‘praca, trud’, częste w psałterzu i biblji, stąd usilny i usiłować (się); albo: ‘gwałt, krzywda’, nasile; po-
