krĭstjan(in), rus. kriestjanin, ‘chłop’, kriestjanka, ‘chłopka’ (por. franc. crétin, ‘kretyn’, od christianus), serb. krszcianin, czes. krzestian, z niem. dawnego christiāni i christāni z łac.; u nas nowochrzceńcy umyślnie nazwę Krystyjan lub Chrystyjan przybierali.
chrzęst, chrząstka, dawniej chrząsłka (wiek 15. i 16.), chrzęścieć; z wokalizacją o: chrąst (oboczne chrust), chrząszcz (w psałterzu flor.; w puław. chrząszcz zamiast chrąst); tu i inne dżwiękonaśladowcze: chrząkać, chrzęchy i chrąchy, odchrząknąć; urobienie przez -t od pnia chrem-, skrem-, ‘krajać’. Prasłowo; cerk. chrust i chruszt, o ‘szarańczy’ i o ‘chrząszczu’, rus. chrustiet’, chrusnut’, ‘pękać’, chrustkij, ‘łomliwy’, chrust, ‘co pod zębami skrzypi’ (np. mąka), serb. chrusta, ‘skórka (chleba, pieczeni)’, chrustati i chruskati, ‘gryźć’, czes. chroust ‘chrząszcz’, a chrust ‘chrząstka’. Dziś u Słowian chrząstka, chrząst, z -t, ale nasze chrząsłka dawne zgadza się całkowicie z lit. kramslē i kremslē; łotew. skrumslis, lit. krumslys, ‘kostka u nogi, głozn’, prus. krumslus, ‘knebel’, od czasownika lit. kremsti, kremtu, ‘ogryzam’.
chrzyżmo, chryżmo, kryżmo, ‘św. olej do bierzmowania’, »chrzyżmować abo bierzmować«; cerk. chrizma z grec, chrisma, czes. krziżmo, z niem. chrismo; ch- wedle łac. chrisma (grec. chriō, ‘mażę’, christos, ‘pomazaniec’).
chuch, chuchać, chuchnąć, dźwiękonaśladowcze, i czeskie; rus. chukat’; niem. hauchen (dawne hūchen), Hauch.
chuć, chutki, chutliwy, p. chcieć i chęć.
chudy, chuderlawy (por. suchorlawy), chudzina, chudoba (‘ubóstwo’, ‘biedactwo’; dalej, niby dla skromności, by nie urzekli: ‘dobytek’, ‘bydło’); wychudły i schudły, chudnąć; chudziec, z chudźca: chujca, i do tego nowe chujec, o ‘chudym wieprzu’. Prasłowo; u innych Słowian: ‘mały, drobny’, ‘zły’ (serb. chudoba, słowień. chudicz, u Załabian chaudac albo szaudac, ‘djabeł’). Ch- z sk-, lit. skaudus, ‘bolesny’, skundżu, ‘skarżę’, skudrus, ‘ostry’; sk- w naszem paskuda (p.); bez s- w cerk. kuditi, ‘psować’, prokuditi, ‘zniszczyć’. U nas najbardziej ograniczone znaczenie, por. chudopachołek i niby łac. chudeusz.
chusta, chustka, chusteczka, nasze wyłącznie słowo, niema go i w czeskiem nawet; oboczne do prasłow. skut, ‘szata’, ‘kraj szaty’, co nie pożyczka z goc. skauts; toż samo co lit. skiautas (z wtórnem i), od skutu, ‘strzygę’; nasze słowo dalej urobione z przyrostkiem -t.
chwała, chwałka, chwalić i liczne złożenia, po- itd.; chwalba, chwalebny, chwalny; bałwochwalca; naschwał, ‘na umysł, umyślnie’, dziś nieznane, w 16. i 17. wieku; zamiast chw- przez cały 15. wiek (ale już od 14. w.) fała, falić, falebny, niektóre zabytki postaci z chw- wcale nie znają; dziś zapomnieliśmy o f, utrzymało się tylko w nazwach, Falęcice, Falkowski; ufała w 15. wieku zamiast uchwała, ufalić. Jak w chory z *chwory, może chw- i w ch- się uprościć, przynajmniej powtarza się chała, chalić tak często w psałterzu i biblji, że trudno tu o samym błędzie pisarskim prawić. Prasłowo, takie samo u wszystkich Słowian, nabiera powszechnie i znaczenia ‘dzię-
