Strona:PL Adam Próchnik - Ku Polsce socjalistycznej dzieje polskiej myśli socjalistycznej.pdf/34

nej, program 1920 r. uważał etap najbliższy za okres budowy państwa demokratycznego na podstawie zasad programu minimalnego i pozostawiał otwartą kwestję, czy to państwo demokratyczne przekształci się na państwo socjalistyczne na drodze ewolucyjno-parlamentarnej, czy na drodze przewrotu rewolucyjnego. Jeżeli bezspornem było, że lata najbliższe będą latami walki o ustrój demokratyczny i reformy społeczne, pozostawało do rozstrzygnięcia zagadnienie czy w walce tej można współdziałać na gruncie parlamentarnym ze stronnictwami niesocjalistycznemi i czy współdziałanie to może dochodzić do zasiadania socjalistów w rządach szerszych lub węższych koalicyj. Program nie dawał na to odpowiedzi, ale czyniły to uchwały poszczególnych kongresów. Przegląd kolejnych uchwał w tej sprawie daje obraz ewolucji, której P. P. S. pod tym względem dokonała. Jest ona wyrazem kończącego się okresu rewolucyjnego. XVI Kongres (1919 r.), ten sam, który uchwalił pierwszy program rewolucyjny, powziął w tej sprawie uchwałę jasną i niedwuznaczną: „P. P. S. w sejmie prowadzić musi politykę stanowczej opozycji klasowej i udziału w żadnym rządzie burżuazyjnym nie weźmie“. Kongres XVII (1920 r.) odmawia wbrew żądaniu kierownictwa partyjnego zmiany stanowiska w tej sprawie, bo udział w takim rządzie stworzyłby „tylko fikcję rządu przychylnego klasie robotniczej“. Po długich wahaniach Kongres ów zdecydował się jednak zamknąwszy bramę prowadzącą do rządu koalicyjnego, pozostawić małą furtkę, i powziął nazajutrz uzupełniającą uchwałę zezwalającą w razie konieczności nagłej decyzji na powzięcie jej przez radę naczelną większością 2/3 głosów. Uchwała XVIII Kongresu (1921 r.) stawiała hasło polityczne rządu robotniczo-chłopskiego jako rządu przebudowy społecznej i utrudniała partji udział w innym rządzie. Ewolucję tę zakończyła uchwała XIX Kongresu (1924 r.), stawia ona hasło „łączności żywiołów ludowo-demokratycznych na gruncie uzgodnionej platformy“, propaguje rząd ludowy, rząd demokracji i pracy, ale gdy taki rząd nie może powstać zezwala na tolerowanie i nawet na poparcie rządu antyprawicowego, którego działalność nie będzie sprzeczna z interesami klasy robotniczej. Sprawę udziału w rządzie, o ile tego wymaga interes klasy robotniczej i o ile istnieje gwarancja realnego w rządzie wpływu, kongres przekazał klubowi parlamentarnemu w porozumieniu z C. K. W. Z chwilą powzięcia tej uchwały P. P. S. wkraczała całkowicie na drogę polityki parlamentarno-demokratycznej, dostosowującej się do stabilizacji kapitalizmu. Praktyka partji poszła dalej jeszcze od uchwały ostatniej, gdyż w roku następnym przedstawiciele partji znaleźli się w rządzie, który nie tylko nie był antyprawicowym, ale był rządem koalicyjnym z udziałem prawicy. Kongres XX (1926 r.), odbywający się jeszcze w czasie istnienia tego rządu, odrzucił wnioski zmierzające do zerwania koalicji przez postawienie jej żądań ultymatywnych, które nie były dla miej do przyjęcia, zatwierdził dalszy udział w koalicji, ale ustalił minimum żądań, których nieuwzględnienie powoduje opuszczenie koalicji. To ostatnie wkrótce się stało.
 Rząd koalicyjny był to punkt szczytowy owej polityki polegającej na możliwie najszerszem uwzględnieniu możliwości parlamentarnych. Był to już także jej punkt końcowy. Taktyka ta była zgodna z warun-