Strona:PL Adam Próchnik - Ku Polsce socjalistycznej dzieje polskiej myśli socjalistycznej.pdf/30

powstał rozłam w P. P. S. na tle sprawy teroru. Grupa zwolenników stosowania teroru, zaniechanego w owych latach przez P. P. S., wyłoniła pod wodzą Ludwika Kulczyckiego nową organizację pod nazwą P. P. S. „Proletariat“, a wiec nawiązującą do tradycji terorystycznej działalności „Proletarjatu“. Spór był jednak teoretyczny. Nowa organizacja nie rozwinęła poważniejszej akcji terorystycznej. Uczyni to dopiero P. P. S. w dobie rewolucji.
 Drugi spór stanowił wznowienie sprawy niepodległości. Odradza się socjaldemokracja pod zmienioną nazwą Socjal-Demokracji Królestwa Polskiego i Litwy. Początkowo jej linja polityczna jest inna, niż dawnej socjaldemokracji. Wynikło to stąd, że na czele tego ruchu w kraju stanął Stanisław Trusiewicz (K. Zalewski), który szedł własną drogą, nieco różną od linji politycznej Róży Luksemburg. W sprawie narodowej stawia on hasło autonomji jako bliższy ideał, i hasło federacji wolnych grup politycznych jako dalsze hasło. Pozatem nadaje taktyce socjaldemokracji charakter antyinteligencki i antypolityczny, wznawiając częściowo tradycje ekonomizmu. Od r. 1902 kierunek polityki S. D. K. P. i L. wraca do zasad głoszonych przez Różę Luksemburg. W latach tych partja ta istniała bez sformułowanego programu. Dopiero w r. 1906 Róża Luksemburg opracowała szkic programu, który był jedyną próbą tego rodzaju w dziejach S. D. K. P. i L. — oficjalnym bowiem programem partji był program rosyjskiej socjalnej-demokracji. W szkicu tym odbudowanie Polski jest nazwane mrzonką. Sprawy narodowościowe zostaną dopiero rozstrzygnięte wraz z usunięciem kapitalizmu. Socjaldemokracja stawia żądanie samorządu krajowego, czyli autonomji dla Polski. Zgodnie z swymi zasadami S. D. K. P. i L. pragnęła zamienić się na sekcję rosyjskiej soc.-demokracji. Ale to połączenie nie mogło przez długi czas dojść do skutku, gdyż zgodnie ze stanowiskiem Lenina partja rosyjska mimo swego centralizmu uznawała niepodległość za jedną z możliwości. To stało się przyczyną opuszczenia przez delegatów S. D. K. P. i L. zjazdu programowego rosyjskiej socj.-demokracji.
 P. P. S. od zjazdu paryskiego, aż do rewolucji stała niezachwianie na stanowisku programu z r. 1892. Rewolucja wprowadziła do sytuacji nowy czynnik, nadzieje związane z rozwojem ruchu rewolucyjnego w Rosji. Program r. 1892 powstał w okresie osłabienia ruchu socjalistycznego w Rosji i był, jak pisaliśmy, w pewnym stopniu nawet reakcją na zawód, który przyniósł sojusz z Narodną Wolą. Teraz powstają nowe nadzieje. W partji zaczyna gruntować się pogląd, że wywołanie powstania pod hasłem niepodległości jest w tej chwili niemożliwem, że całe siły należy teraz obrócić na to, aby wspólnie z proletarjatem rosyjskim obalić samowładztwo i wywalczyć dla Rosji ustrój demokratyczno-parlamentarny. Uznając więc hasło niepodległości nadal za hasło programowe, postanowiono jako hasło najbliższe wysunąć hasło odrębnej konstytuanty w Warszawie. W lutym 1905 r. VII zjazd P. P. S. stawia jako cel „walkę rewolucyjną o zdobycie prawnopaństwowego usamodzielnienia kraju naszego... Usamodzielnienie to ma określić zwołane do Warszawy zgromadzenie konstytuujące, wybrane na podstawie powszechnego, równego, tajnego i bezpośredniego głosowania...“. Sprawa ta wywołała w partji silną różnicę zdań. Wątpliwości budziło nie tyle