wyzwoleńców żydowskich — obywateli rzymskich; 2° relegacji Owidiusza. A ponieważ odnośnie wypadku pierwszego znana nam jest procedura, której nadto zgodność z szeregiem dowodów o relegacji ustaliliśmy już poprzednio, w wypadku zaś Owidjusza możnaby twierdzić, że słowa jego —
„Adde quod edictum, quamvis immite minaxque
Attamen in poenae nomine lene fuit“.
Quippe relegatus, non exui, dicor in illo,
oraz
„Nec vitam, nec opes, nec ius mihi civis ademit
stanowią jakby uzupełnienie naszych wywodów ogólnych o relegacji[1] przeto możemy dojść do konkluzji wyjaśniającej istotny charakter tej kary.
Relegacja opierała się na wynikającem z przysięgi stawiennictwa uprawnieniu do powoływania i następnie odkomenderowania bądź też samego tylko odkomenderowania
- ↑ Tu przytoczymy słowa oburzenia, które cisną się poecie pod pióro na myśl, że ktoś nazwał żonę jego małżonką exulis, co, gdyby odpowiadało rzeczywistości, pociągałoby poważne konsekwencje prawne. Ob. wyżej rozważania o różnicy między exilium i relegatio (Rozdz. IV.); mówi mianowicie Owidjusz:
„Quod te nescio quis per iurgia dixerit esse
Exulis uxorem, littera questa tua est.
Indolui, non tam mea quod fortuna male audit,
Qui iam consuevi fortiter esse miser:
Quam quod cui minime vellem, sum causa pudoris,
Teque reor nostris erubuisse malis.
Perfer et obdura! multo graviora tulisti,
Eripuit cum me principis ira tibi.
Fallitur iste tamen, quo iudice nominor exui:
Mollior est culpam poena secuta meam.
At tu fortunam, cuius vocor exui ab ore,
Nomine mendaci parce gravare meam.(Trist. V., 11, 1—10; 29—30).
