Strona:PL-Tadeusz Żeleński-Balzak.djvu/121

bie w literaturze, a następnie, oddaliwszy się nieco, ogarnie myślą tę potężną całość, wówczas zrozumie wszystko i wróciwszy na nowo do Balzaka, z nowem pogłębieniem i rozkoszą zacznie się weń wczytywać. Są ludzie, którzy tak wciąż czytają Balzaka w kółko. Odkrywa się wtedy nowe związki, szczegóły, które wprzód uszły uwagi; wszedłszy w ten świat, trudno pogodzić się z innym. „Konsekwentne studjowanie Balzaka — powiada Oskar Wilde — zmienia naszych przyjaciół w cienie, znajomych w cienie cieniów...“
 Komedja ludzka obejmuje 97 utworów, tworzących blisko jedenaście tysięcy bitych stronic wielkiego wydania. W stosunku do planu autora, nie była to ani trzecia część. Zachowało się blisko pięćdziesiąt tytułów dzieł, których nie zdążył napisać. Wśród tych tytułów znajdują się trzy powieści o dzieciach, powieść z życia dyplomacji, powieść pod tytułem Filantrop i i. Interesujące jest, że na 26 tytułów, jakie przechowały się ze Scen z życia wojskowego, zrealizował Balzac tylko dwa, reszta pozostała w sferze zamierzeń. Ilość figur, które stworzył, skatalogowanych we wspomnianym już skorowidzu, wynosi przeszło 2000. A skoro-